Έχοντας αποχαιρετήσει πια την χρονιά που στιγματίστηκε από την πανδημία του νέου κορωνοϊού, ο πλανήτης υποδέχτηκε με αισιοδοξία το 2021 με την έναρξη του οποίου ξεκίνησαν να «ρολάρουν» οι εμβολιασμοί σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους της πανδημίας. Η νέα χρονιά ξεκινάει έχοντας στις πλάτες της την «βαριά» κληρονομιά του 2020. Τι κινδύνους όμως εγκυμονεί σε γεωπολιτικό, υγειονομικό, οικονομικό επίπεδο;
Η Eurasia Group μετρά δέκα κινδύνους για το 2021 στην αρχή του οποίου βρίσκουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες δυνατές αλλά πολιτικά διχασμένες και οικονομικά άνισες συγκριτικά με τις βιομηχανικές δημοκρατίες του κόσμου.
Η Κίνα αποτελεί τον πιο ισχυρό ανταγωνιστής της. Το κινεζικό κράτος, ωστόσο, διοικείται από ένα καθεστώς κρατικού καπιταλισμού, με αυταρχικές τάσεις και ανοχή στην τεχνολογική κατασκοπεία, χαρακτηριστικά που καλλιεργούν την δυσπιστία στις χώρες της G20.
Η Γερμανία και η Ιαπωνία είναι πολύ πιο σταθερές, με τους πιο ισχυρούς ηγέτες των δύο χωρών για δεκαετίες να είναι με το ένα πόδι εκτός παιχνιδιού.
Η Ρωσία υποχωρεί κατηγορώντας τις ΗΠΑ και τη Δύση για τα δεινά της.
Και ο κόσμος βρίσκεται στο έλεος της χειρότερης κρίσης που έχει βιώσει εδώ και δεκαετίες.
Θα περίμενε κανείς ότι η υγειονομική κρίση θα αποτελούσε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την παγκόσμια συνεργασία. Αυτό συνέβη άλλωστε σε μεγάλο βαθμό μετά την 11η Σεπτεμβρίου και την οικονομική κρίση του 2008. Και οι δύο ήταν μικρότερες σε κλίμακα, αλλά στάθηκαν ενάντια σε μια ευθυγραμμισμένη γεωπολιτική τάξη… και στις πολιτικά λειτουργικές Ηνωμένες Πολιτείες.
Δεν ισχύει όμως το ίδιο σήμερα, σημειώνει η Eurasia Group υπογραμμίζοντας πως αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί όπως ακριβώς το 2020 αφορούσε την διαχείριση της πανδημίας που πόσο πολύ την αντιλήφθηκαν λάθος οι κυβερνήσεις, έτσι το 2021 αφορά την οικονομική στήριξη για την καταπολέμηση των ουλών της πανδημίας. Και αυτό παρά το γεγονός πως τα εμβόλια έχουν ξεκινήσει να χορηγούνται στον πληθυσμό και η αίσθηση του επείγοντος έχει εξασθενήσει. Καθώς τα οικονομικά ζητήματα έρχονται στο προσκήνιο, δεν υπάρχει μια παγκόσμια ηγεσία στα πολιτικά μοντέλα, τα εμπορικά πρότυπα και τη διεθνή στρατηγική.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ο κόσμος θα στρεφόταν στις ΗΠΑ σε ανάλογη περίπτωση. Όμως σήμερα η κορυφαία υπερδύναμη του κόσμου αντιμετωπίζει τις δικές της μεγάλες προκλήσεις, από την ανεργία και την οικονομία μέχρι την αμφισβήτηση του εκλογικού αποτελέσματος και την μακροζωία του εκλεγμένου προέδρου Τζο Μπάιντεν, το μέλλον του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και την ίδια τη νομιμότητα του πολιτικού μοντέλου των ΗΠΑ. Η αξιοπιστία της εξωτερικής πολιτικής και η βιωσιμότητα της εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ θα δοκιμαστούν φέτος, όπως δεν έχουν δοκιμαστεί ξανά στην μεταπολεμική περίοδο.
Κίνδυνος νούμερο 1: 46*
Ο Μπάιντεν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές του 2020. Στις 20 Ιανουαρίου θα ορκιστεί ως ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ. Κέρδισε 306 εκλέκτορες και περισσότερες από 80 εκατομμύρια ψήφους πολιτών, συγκεντρώνοντας τις περισσότερες από κάθε άλλο υποψήφιο στην αμερικανική ιστορία.
Ωστόσο, η άρνηση του απερχόμενου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αποδεχτεί το αποτέλεσμα των εκλογών υποστηρίζοντας ότι είχε νοθεία είναι μοναδική στην ιστορία των ΗΠΑ, υπογραμμίζοντας τον διχασμό στον οποίο έχει περιέλθει η χώρα – ο οποίος δεν έχει να πάει πουθενά.
Η εκλογή του Μπάιντεν σηματοδοτεί την έναρξη μιας προεδρίας με αστερίσκο σε μια εποχή που ο ένοικος του Οβάλ Γραφείου θεωρείται παράνομος από περίπου τη μισή χώρα. Τέτοια πολιτική κατάσταση δεν έχει συμβεί ξανά σε άλλη χώρα της G7. Είναι όμως η πραγματικότητα της πιο ισχυρής δημοκρατίας στον κόσμο σήμερα.
Κίνδυνος νούμερο 2: Ο μακρύς Covid
Το νέο έτος ξεκινά με πλέον υποσχόμενα νέα για τα υποψήφια εμβόλια κατά του Covid-19. Οι πολίτες σε όλο τον κόσμο είναι πιο αισιόδοξοι ότι η ζωή θα αρχίσει να επιστρέφει στο φυσιολογικό κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους. Ωστόσο ούτε ο κορωνοϊός ούτε οι συνέπειες της πανδημίας θα εξαφανιστούν ως δια μαγείας με την έναρξη των εμβολιασμών. Οι κυβερνήσεις θα δώσουν μάχη για τηρήσουν τα χρονοδιαγράμματα την ώρα που η πανδημία θα αφήνει πίσω της ένα τεράστιο δημόσιο χρέος, εργαζομένων που εκτοπίστηκαν και μια χαμένη εμπιστοσύνη.
Η εξέλιξη του ιού θα μπορούσε να αλλάξει ουσιαστικά τους στόχους για την ανοσία του πληθυσμού και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου με την πάροδο του χρόνου.
Οι διαφορετικές ταχύτητες ανάκαμψης, τόσο εντός μιας οικονομίας όσο και μεταξύ των οικονομιών διαφορετικών χωρών, θα προκαλέσουν θυμό και δημόσια αναταραχή. Επιπλέον, οι αναδυόμενες αγορές ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οικονομική κρίση.
Κίνδυνος νούμερο 3: Το κλίμα ως αρένα παγκόσμιου ανταγωνισμού
Η περσινή χρονιά ήταν η πιο θερμή της Γης, με τις κυβερνήσεις και τις εταιρείες να ανακοινώνουν νέες στρατηγικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης η οποία αυξάνει συνεχώς. Η Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και ο Καναδάς δεσμεύτηκαν να επιτύχουν στόχους μηδενικές εκπομπές έως τα μέσα του αιώνα, ενώ οι παγκόσμιες εταιρείες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έθεσαν τους δικούς τους ίδιους φιλόδοξους στόχους. Επιπλέον, το πιο σημαντικό είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν ξανά στο παιχνίδι. Ο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι είναι έτοιμος να επιστρέψει στη Συμφωνία του Παρισιού την πρώτη ημέρα της προεδρίας του.
Το 2021, το κλίμα θα εξελιχθεί από παιδική χαρά παγκόσμιας συνεργασίας σε μια αρένα παγκόσμιου ανταγωνισμού. Έτσι, η μετάβαση προς το ενεργειακό καθεστώς των μηδενικών εκπομπών ρύπων θα συνοδευτεί με την μετάβαση στον G-Zero κόσμο όπου καμία χώρα δεν είναι πρόθυμη ή ικανή να αναλάβει την ευθύνη της παγκόσμιας ηγεσίας.
Κίνδυνος νούμερο 4: Το χάσμα μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας
Μετά την απομάκρυνση του Τραμπ, η σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δεν θα μοιάζει τόσο με ανοιχτή αντιπαράθεση. Και οι δύο πλευρές θα αναζητήσουν μια ανάπαυλα- με τον Τζο Μπάιντεν να επικεντρώνεται στις εσωτερικές υποθέσεις και τον Σι Τζινπίνγκ να εστιάζει στην περαιτέρω περεταίρω εδραίωση της εξουσία του πριν από το συνέδριο του κόμματος το 2022.
Όμως, η επιθυμία για σταθερότητα θα αντισταθμιστεί από τρεις νέους και υποτιμημένους παράγοντες: την προσπάθεια των ΗΠΑ να επιστρατεύσουν και να συντονιστούν με τους συμμάχους τους, έναν ανταγωνισμό μεταξύ των δύο σχετικά με το ποιο μέρος έτεινε χείρα βοηθείας στον υπόλοιπο κόσμο για την ίασή του από τον κορωνοϊό- προσπαθώντας δηλαδή να αυξήσουν την επιρροή τους μέσω των εμβολίων- και άλλον ένα (ανταγωνισμό) για το ποιος βοηθάει τον κόσμο να «πρασινίσει» μέσω των πράσινων τεχνολογιών.
Οι προσπάθειες των ΗΠΑ σε αυτά τα τρία πεδία πρόκειται τελικά να περιπλέξουν περαιτέρω τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας δημιουργώντας μια διμερή αντιπαλότητα τόσο έντονη όσο αυτή του περασμένου έτους, και αυτό είναι επικίνδυνο.
Κίνδυνος νούμερο 5: Το ξεκαθάρισμα στα data
Η προσπάθεια της Κίνας να ελέγξει τη ροή των ψηφιακών πληροφοριών θεωρούνταν η εξαίρεση. Πλέον γίνεται ο κανόνας. Το 2021, μια επιβράδυνση ή και διακοπή της ροής ευαίσθητων δεδομένων πέρα από τα σύνορα των χωρών θα διαταράξει τα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται σε ελεύθερες ροές πληροφοριών.
Κίνδυνος νούμερο 6: Σε κρίσιμο σημείο ο κυβερνοχώρος
Οι πιο ευάλωτες συσκευές, η απουσία αποτελεσματικής διπλωματίας και η μεγαλύτερη έμφαση στις κυβερνοαποκρίσεις σημαίνουν ότι το ούτως ή άλλως ασταθές status quo στον κυβερνοχώρο θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί το 2021.
Κίνδυνος νούμερο 7: Η Τουρκία έξω στο… κρύο
Η Τουρκία κατάφερε να αποτρέψει μια οικονομική κρίση στα τέλη του περασμένου έτους. Η λύση όμως της Άγκυρας δεν θα διαρκέσει έως το 2021.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα αναλάβει περισσότερη δράση στην Ανατολική Μεσόγειο και σε ολόκληρη την περιοχή, κλιμακώνοντας επιλεκτικά τις εντάσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση – και ιδιαίτερα τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Κύπρο – καθώς και με τους αντιπάλους της Μέσης Ανατολής με επικεφαλής τα ΗΑΕ. Οι διπλωματικές προσπάθειες κατάφεραν να αποτρέψουν την κρίση το 2020 με τη μορφή ενός δαπανηρού πολέμου στη Λιβύη ή της άμεσης σύγκρουσης με την Ελλάδα και τη Γαλλία στο Αιγαίο. Αλλά αντιμετωπίζουν πιο δύσκολα εμπόδια φέτος. Ενώ ο ανοιχτός πόλεμος που περιλαμβάνει την Τουρκία και την Κύπρο ή την Ελλάδα είναι ένα απίθανο σενάριο, αυξάνεται η πιθανότητα στρατιωτικής αντιπαράθεσης.
Οι κακοί χειρισμοί του Ερντογάν θα γυρίσουν έτσι μπούμερανγκ στην οικονομία της Τουρκίας καθώς η χώρα χρειάζεται διεθνή καλή θέληση για να αναζωογονήσει την ανάπτυξη. Θα εξακολουθήσει να εξαρτάται από την χρηματοδότηση της Δύσης, παρά τις πιο στοχευμένες προσπάθειες της Άγκυρας για εξεύρεση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης – συμπεριλαμβανομένης της Κίνας.
Κίνδυνος νούμερο 8: Μέση Ανατολή-Το φθηνό πετρέλαιο έχει ένα τίμημα
Οι χώρες παραγωγής ενέργειας της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής αντιμετώπισαν ένα δύσκολο 2020. Αυτό το έτος θα είναι χειρότερο.
Κίνδυνος νούμερο 9: Η Ευρώπη μετά την Μέρκελ
Η πανδημία και οι φόβοι που καλλιέργησε ενίσχυσαν την πολιτική τύχη της Άνγκελα Μέρκελ. Ο κορωνοϊός «προστάτευσε» την Γερμανίδα καγκελάριο αποτρέποντας την αποδυνάμωσή της και παράλληλα φτιάχνοντας το σκηνικό για την ΕΕ και το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, μια εξέλιξη που αλλάζει το παιχνίδι και αποδεικνύεται η καλύτερη (και ίσως η μοναδική) καλή χρήση της πανδημίας ως πολιτική ευκαιρία για την ενίσχυση της πολυμερούς προσέγγισης.
Κίνδυνος νούμερο 10: Η Λατινική Αμερική απογοητεύει
Καθώς αναδύονται από την πανδημία, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής θα αντιμετωπίσουν τις πιο ακραίες εκδοχές των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζαν πριν από την κρίση. Μπορεί η Μέση Ανατολή να αποτελεί τον μεγάλο προφανή ηττημένο της πανδημίας, μεταξύ των περιοχών του κόσμου. Η Λατινική Αμερική ωστόσο έρχεται δεύτερη.
