Δεν υπάρχει άνθρωπος στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι, που όταν κόβεται η βασιλόπιτα δεν αναρωτιέται για το αν θα του τύχει το φλουρί, ώστε να εγκαινιάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την καινούργια χρονιά. Πόσο παλιό όμως είναι το έθιμο της βασιλόπιτας και πως προέκυψε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στην πίτα;
Το έθιμο της βασιλόπιτας σύμφωνα με κάποιους έχει τις ρίζες του σε αρχαιοελληνικές αγροτικές γιορτές όπως τα Κρόνια, τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια, οπότε παρασκευάζονταν εορταστικοί άρτοι. Αντίστοιχη γιορτή ήταν τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια, που παρέλαβαν οι Φράγκοι, από τους οποίους και προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα και της ανακήρυξης ως «βασιλιά της βραδιάς» αυτού που το έβρισκε.
Η χριστιανική παράδοση και η βασιλόπιτα
Η σημερινή εκδοχή του εθίμου, ωστόσο, οφείλεται στη χριστιανική παράδοση καθώς εμφανίζεται και στην καθολική και στην ορθόδοξη παράδοση. Οι πρώτοι που έβαλαν φλουρί, δηλαδή νόμισμα, στην πίτα της Πρωτοχρονιάς ήταν οι Φράγκοι, στο λεγόμενο Kings’ cake, δηλαδή πίτα αφιερωμένη στους τρεις βασιλιάδες ή τρεις μάγους αν προτιμάτε.
Μάλιστα συνήθιζαν να κόβουν την πίτα τα Θεοφάνια κάτι που γίνεται και στις μέρες μας σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, καθώς σε πολλά σπίτια κόβουν μια πίτα με την αλλαγή του χρόνου και μια την ημέρα των Φώτων.
… και το έθιμο του νομίσματος
Πώς προέκυψε όμως το έθιμο του νομίσματος; Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση το έθιμο με τη βασιλόπιτα έχει τις ρίζες του στην Καισαρεία της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία την εποχή του Μεγάλου Βασιλείου, στον οποίο οφείλει και το όνομα της:
Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, την πόλη στην οποία επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος, απειλούσε να καταλάβει και να λεηλατήσει ένας άπληστος έπαρχος.
Τότε ο Άγιος Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της Καισαρείας να μαζέψουν ότι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως λύτρα στον επερχόμενο κατακτητή. Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά τιμαλφή. Κατά την παράδοση όμως είτε επειδή μετάνιωσε ο έπαρχος, είτε εκ θαύματος όπως θέλει ο μύθος αφού ο Άγιος Μερκούριος με πλήθος Αγγέλων απομάκρυνε τον στρατό του, η πόλη γλίτωσε.
Έτσι, ο Μέγας Βασίλειος έπρεπε να επιστρέψει στους πιστούς τα πολύτιμα αντικείμενα που είχαν προσφέρει χωρίς να αδικήσει κανέναν.
Τότε, ο Θεός του είπε να φτιάξει ζεστά ψωμάκια, να κρύψει μέσα τα χρυσαφικά και να τα μοιράσει στους πιστούς.
Ο Άγιος Βασίλειος υπάκουσε και λέγεται ότι κάθε πιστός όταν άνοιξε το ψωμάκι βρήκε μέσα τα δικά του χρυσαφικά.
Έτσι συνεχίστηκε η παράδοση αυτή κατά τη μνήμη της ημέρας του θανάτου του (εορτή του Αγίου και Μεγάλου Βασιλείου).
Καλή Χρονιά με υγεία και χαρές!
www.tanea.gr
