Yπό νορμάλ συνθήκες, στα τέλη του καλοκαιριού τα αεροδρόμια όλου του κόσμου γεμίζουν από ανήσυχους 18χρονους που ξεκινούν για μια νέα ζωή στα μεγάλα πανεπιστήμια προηγμένων χωρών. Αυτό το ετήσιο ταξίδι περισσότερων από 5 εκατομμυρίων φοιτητών είναι ο θρίαμβος της παγκοσμιοποίησης, παρατηρεί ο «Economist».
Οι νεαροί γνωρίζουν τον κόσμο και τα πανεπιστήμια δέχονται μια φρέσκια φουρνιά πελατών που πληρώνουν αδρά. Όμως φέτος, με πολλές πτήσεις ακυρωμένες και σύνορα κλειστά, αυτή η μετανάστευση δείχνει πως θα είναι το πιο πρόσφατο θύμα της πανδημίας.
Ο COVID-19 κάνει τη ζωή των φοιτητών δύσκολη. Πολλοί θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ διαδικτυακών σεμιναρίων σε περίεργες ώρες που θα παρακολουθούν από το σαλόνι του πατρικού τους σπιτιού ή της αναβολής των σπουδών τους μέχρι να επιστρέψει η κανονικότητα. Για τα πανεπιστήμια, η εξέλιξη είναι πολύ πιο οδυνηρή. Δεν είναι ότι θα χάσουν μόνο μεγάλα έσοδα από τους ξένους φοιτητές, αλλά, επειδή η ζωή στις πανεπιστημιουπόλεις συμβάλλει στην εξάπλωση του κορωνοϊού, θα πρέπει να αλλάξουν εντελώς και τον τρόπο λειτουργίας τους.
Κι όμως αυτή η αναποδιά μπορεί να έχει και την καλή της πλευρά. Επί πολλά χρόνια οι κυβερνητικές επιδοτήσεις και η μεγάλη ζήτηση επέτρεψαν στα πανεπιστήμια να αντισταθούν σε αλλαγές που θα μπορούσαν να έχουν θετικές επιπτώσεις τόσο στους φοιτητές όσο και στην κοινωνία. Ίσως πλέον να μην μπορούν να αντισταθούν.
Η ανώτατη εκπαίδευση ανθεί. Από το 1995, καθώς απλώθηκε από τις πλούσιες χώρες στις αναπτυσσόμενες η πεποίθηση ότι το πτυχίο από ένα καλό πανεπιστημιακό ίδρυμα ήταν απαραίτητο, ο αριθμός των νέων που εγγράφονται στην ανώτατη εκπαίδευση ανέβηκε από 16% σε 38%. Τα αποτελέσματα είναι ορατά στα καλά πανεπιστήμια του αγγλόφωνου κόσμου, που είναι εκείνα που επωφελούνται από τις φιλοδοξίες του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Προβλήματα
Όμως τα προβλήματα δεν λείπουν. Η Κίνα είναι μια από τις βασικές πηγές ξένων φοιτητών, που πληρώνουν υψηλά δίδακτρα, για τα δυτικά πανεπιστήμια, όμως οι σχέσεις μεταξύ Δύσης και Κίνας βρίσκονται σε ένταση. Στους Κινέζους φοιτητές, οι οικογένειες των οποίων έχουν σχέση με τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας, απαγορεύονται τα ταξίδια στην Αμερική.
Αλλά και κάποιες δυτικές κυβερνήσεις στρέφονται εναντίον των πανεπιστημίων. Ο πρόεδρος Τραμπ τους επιτίθεται για τις προοδευτικές τους ιδέες, ενώ στη Βρετανία η ηχηρή αντίθεσή τους στο Brexit δεν βοήθησε τις σχέσεις με την κυβέρνηση Τζόνσον. Με δεδομένο ότι το κράτος πληρώνει το ¼ της ανώτατης εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και στη Βρετανία, μέσω φοιτητικών δανείων και επιχορηγήσεων, ο ενθουσιασμός των κυβερνήσεων έχει σημασία.
Δεν είναι λίγες οι κυβερνήσεις που θεωρούν ότι τα πανεπιστήμια παράγουν πολύ περισσότερους αποφοίτους από όσους χρειάζεται η αγορά εργασίας. Και γι’ αυτό έχουν αρχίσει και υπαναχωρούν. Στην Αμερική οι κρατικές δαπάνες για τα πανεπιστήμια έχουν παραμείνει στα ίδια επίπεδα τα τελευταία χρόνια, στην Αυστραλία το κόστος για πτυχία στις ανθρωπιστικές επιστήμες διπλασιάζεται, ενώ μειώνεται για τα πτυχία που η κυβέρνηση θεωρεί πως συμβάλλουν στην ανάπτυξη.
Και μετά ήρθε ο COVID-19. Αν και οι υφέσεις τείνουν να ενισχύουν τη ζήτηση για ανώτερη εκπαίδευση, καθώς ο κόσμος ελπίζει πως θα βρει δουλειά με καλύτερα προσόντα, τα έσοδα αναπόφευκτα μειώνονται. Οι κυβερνητικές αποφάσεις μαζί με την ανησυχία των φοιτητών θα κρατήσουν τα νούμερα των εγγραφών χαμηλά. Η ζημιά από την πανδημία σημαίνει ότι, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, τα πανεπιστήμια θα εξαρτώνται περισσότερο από ποτέ από τις κυβερνήσεις. Υπολογίζεται ότι 13 πανεπιστήμια στη Βρετανία κινδυνεύουν να κλείσουν. Όσα επιβιώσουν θα πρέπει να μάθουν από όλη αυτή την περιπέτεια, παρατηρεί ο «Economist». Τα περισσότερα εξ αυτών, ιδιαίτερα τα πιο καλά, αντιδρούν στο να μεταδίδουν διαδικτυακά τα προπτυχιακά μαθήματα. Όχι επειδή το σύστημα δεν λειτουργεί – πέρυσι το 1/3 των τελειοφοίτων παρακολούθησε διαδικτυακά τα μαθήματά του -, αλλά επειδή η παράδοση θέλει τους φοιτητές να μένουν στο πανεπιστήμιο 4 χρόνια τουλάχιστον. Και η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη που δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη για αλλαγή.
Εκσυγχρονισμός
Τώρα η αλλαγή είναι επιτακτική. Λιγότερο από ¼ των αμερικανικών πανεπιστημίων θα κάνουν μαθήματα με παρουσία φοιτητών στην τάξη το επόμενο ακαδημαϊκό έτος. Εάν αυτό συνεχιστεί, η ζήτηση θα μειωθεί.
Πολλοί φοιτητές αναζητούν την πανεπιστημιακή εμπειρία όχι μόνο για τις γνώσεις αλλά και για να φύγουν από το πατρικό τους, να κάνουν φίλους, να γνωρίσουν άλλες κουλτούρες. Άρα όλα τα πανεπιστήμια με τη μείωση του κόστους σπουδών θα πρέπει να δώσουν στους φοιτητές την επιλογή να σπουδάσουν από το σπίτι τους.
Τα πανεπιστήμια έχουν δίκιο να περηφανεύονται για την παράδοση που κουβαλούν, αλλά το κύρος αυτό συχνά χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για να αποφύγουν τις αλλαγές και τον εκσυγχρονισμό. Εάν ο COVID-19 ταρακουνήσει τα ανώτατα πανεπιστημιακά ιδρύματα τόσο ώστε να ξεπεράσουν τον εφησυχασμό τους, κάτι καλό θα έχει βγει από όλη αυτή την καταστροφή.
