Nα που στο τέλος, μετά τη λεύκη, τη μηλιά, το αμπέλι, κ.ά., διαβάστηκε, αλλά και αναλύθηκε πλέον πλήρως και το DNA της άγριας ελιάς (ελαία συλβέστρις). Πρόγονος της σημερινής καλλιεργούμενης ελιάς (ελαία ευρωπαϊκή). Του ιερού αυτού δέντρου, συμβόλου ειρήνης, γονιμότητας, αλλά και υγείας και μακροημέρευσης, χάρη κυρίως στο εξαιρετικό του λάδι, το ρευστό μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ, σε ποσοστό 75%. Τα στερεά σχεδόν κεκορεσμένα ζωικά λίπη, κυρίως στεαρικό, χάρη στην ύπαρξη τεσσάρων γονιδίων που γνωρίζουμε πλέον με το γονιδίωμα της ελιάς μετατρέπουν αφυδρογώνοντας τα κεκορεσμένα σε μεγάλα ποσοστά μονοακόρεστου ελαϊκού.
Γι’ αυτές του τις ιδιότητες ενσωματώθηκε βαθιά στις διατροφικές, κοινωνικές, ψυχαγωγικές και θρησκευτικές μας παραδόσεις. Θυμίζω ότι, μετά τους ξηρούς καρπούς και τα ω-3 λιπαρά οξέα, το ελαιόλαδο είναι το τρίτο διατροφικό προϊόν, για το οποίο η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) επέτρεψε στη συσκευασία του να αναγράφεται για τους καταναλωτές ότι «μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων υγείας» (απόφαση #2003Q-0559).
Κι αυτό χάρη στο υψηλό ποσοστό μονοακόρεστου ελαϊκού, αλλά και δι-ακόρεστου ω-3 λινολενικού (5,5%), και του ελάχιστου τρι-ακόρεστου ω-6, αλλά και στις ισχυρά αντιοξειδωτικές φαινόλες και βιταμίνη Ε. Δεν πρέπει, βέβαια, να ξεχνάμε και τους βρώσιμους καρπούς (φρούτα) της επιτραπέζιας ελιάς.
Στις μέρες μας, χάρη στα πρόσφατα ευρήματα μετα-γονιδιωματικών αναλύσεων με τους ζυμωμένους ελαιοκάρπους (όπως και σε άλλα ζυμωμένα λαχανικά-τουρσιά: πιπέρια, ντομάτα, λάχανα, μελιτζάνες, καρότα, αγγουράκια, κ.ά.), βρέθηκαν πολυάριθμα ωφέλιμα προβιοτικά μικρόβια για τον άνθρωπο. Εξίσου σημαντικά με τα προβιοτικά των γαλακτοκομικών: (γιαούρτι, αριάνι, κεφίρ, ξυνόγαλα, κ.ά.) και των μουχλιασμένων αλλαντικών: (σαλάμια αέρος, προσούτο, απάκια, κ.ά.), πολύτιμα για την υγεία και την ποιοτική μακροζωία μας. Γι’ αυτό κάνουν θραύση οι εξαγωγές ελιάς σε όλο τον κόσμο. Μέχρι και ο Μάθιου Μακόναχι στην ταινία «Ο λύκος της Γουόλ Στριτ», παραγγέλνοντας δύο ποτά με τον φίλο του Λεονάρντο Ντι Κάπριο ζήτησε μαζί και «δύο ελιές Χαλκιδικής, παρακαλώ!».
Αγιοποιημένη σχεδόν η αιωνοβιότητά του. Μπορεί να φτάσει πολλές χιλιάδες χρόνια. Αναλογιζόμενοι ότι τα φυτά, όπως και η ελιά, εξημερώθηκαν τα περισσότερα εδώ, στην Ανατολική Μεσόγειο, 8.000-10.000 χρόνια π.Χ., στο ξεκίνημα δηλαδή της Νεολιθικής ή αλλιώς Γεωργικής περιόδου, μπορεί ορισμένα από τα χιλιετιών δέντρα που ζουν ακόμη στις περιοχές μας να είναι νεολιθικά που εξημερώθηκαν!
Η ανάλυση του γονιδιώματος ρίχνει τώρα φως και στο φαινόμενο της μακροζωίας των δέντρων. Τα γονίδια που κάνουν τη διαφορά με τα ετήσια κ.λπ. Σημαντική γνώση, αν θέλουμε να πετύχουμε μακροζωία και σε άλλα καρποφόρα δέντρα. Γνώσεις επιβεβαιωμένες από την ταυτόχρονη σχεδόν ανάγνωση γονιδιωμάτων βάμβακος, όπου ένας άγριος πολυετής θάμνος, όπως το αμπέλι, με την εξημέρωση μετετράπη από τον άνθρωπο στο ετήσιο φυτό που καλλιεργείται σήμερα.
Η μακροζωία της ελιάς βλάπτει, βέβαια, τα βελτιωτικά προγράμματα, αφού κάνοντας μια-δυο διαδοχικές διασταυρώσεις θα τελείωνε η 30ετής καριέρα ενός βελτιωτή πριν καλά-καλά καρπίσουν τα ελαιόδεντρα, προκειμένου να αξιολογηθούν και να ασκήσει τις επιλογές του.
Το γονιδίωμά της φανέρωσε ότι είναι κι αυτό πολυπλοειδές, όπως πολλά φυτικά γονιδιώματα. Γίνεται κανόνας πλέον η πολυπλοειδία. Το αρχικό της γονιδίωμα διπλασιάστηκε μια φορά περίπου 58 εκατομμύρια χρόνια πριν, μετατρέποντας το διπλοειδές σε τετραπλοειδές. Κάτι που επαναλήφθηκε περίπου 26 εκατομμύρια χρόνια πριν, κάνοντας τα τέσσερα γονιδιώματα οκτώ.
Σαν να έχεις μια 2κύλινδρη μηχανή και έγινε 4κύλινδρη, και μετά 8κύλινδρη. Με τα πολλαπλά αντίγραφα γονίδιων εύκολα μετατρέπει η ελιά κεκορεσμένα οξέα σε ελαϊκό. Τούρμπο δηλαδή η ελιά, με εξαιρετική γονιδιακή ισχύ. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στις συγκεκριμένες χρονολογίες συνέβησαν δραστικές αλλαγές στη γη. Πολλά είδη, ταυτόχρονα, υπέστησαν πολυπλοειδίες τις ίδιες χρονολογίες.
Η πατάτα π.χ. είναι ακόμη πιο τούρμπο, διπλασιάζοντας τα 8 σε 16 γονιδιώματα, σαν τα αγωνιστικά 16κύλινδρα αυτοκίνητα. Κατανοούμε τώρα ότι οργανισμοί που αναπαράγονται αγενώς, δηλαδή σωματικώς, όπως πατάτες με βλαστοκονδύλους ή δέντρα όπως η ελιά, με παραφυάδες, μοσχεύματα κ.ά. μπορούν να αυξάνουν τα γονιδιώματά τους, χωρίς τα προβλήματα που δημιουργούν τα πολλαπλά αντίγραφα, κυρίως στα χρωμοσώματα που καθορίζουν το φύλο του οργανισμού στην κανονική εγγενή παραγωγή, όπως είναι και η αναπαραγωγή πολλών ζώων και του ανθρώπου, με ωάρια και γυρεόκοκκους ή σπερματοζωάρια.
Τέλος, συγκρίνοντας τα γονιδιώματα ελιάς και σουσαμιού, που θυμίζω ότι έχει λάδι με πολύ αυξημένα τα πολυτιμότερα ω-3 και ω-6 λιπαρά, ανακαλύψαμε ότι τα υπεύθυνα γι’ αυτό γονίδια της ελιάς, σε αντίθεση με το σουσάμι (όπου εκφράζονται ελεύθερα, εξ ου και τα υψηλά ποσοστά 40% ω-3 και ω-6), στην ελιά από τα τέσσερα γονίδια εκφράζεται μόνο το ένα.
Τα άλλα τρία απενεργοποιούνται ένεκα της παρουσίας ενός πολύ μικρού κομματιού RNA, συμπληρωματικού των τριών γονιδίων, αναστέλλοντας έτσι τη λειτουργία τους. Γι’ αυτό το ελαιόλαδο, παρά το μπόλικο ελαϊκό του, έχει περίπου 2,5% ω-3 και μηδαμινό ω-6. Το μικρό αυτό κατασταλτικό RNA παράγεται στην ελιά, επειδή κάποια στιγμή στην εξέλιξή της προσεβλήθη και ενσωματώθηκε στο γονιδίωμά της ένας ιός. Απ’ αυτόν παράγεται ο καταστολέας, που εννοείται δεν υπάρχει στο σουσάμι. Ευτυχώς, το τέταρτο γονίδιο της ελιάς παρέμεινε λειτουργικό, γιατί κομμάτι ενός άλλου ιού ενσωματώθηκε ακριβώς εκεί, που στα τρία αποσιωπημένα στοχεύει ο μικρός RNA καταστολέας. Έτσι δεν βρίσκει στόχο στο τέταρτο γονίδιο. Χάρη σ’ αυτό, το ελαιόλαδο έχει έστω και 2,5% ω-3.
Υ.Γ.: Οι γονιδιωματικές αναλύσεις που έδειξαν αυτά τα μπες-βγες DNA ιών, κυρίως όμως DNA προερχόμενο από RNA (ρετρο-) ιούς, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, αφού από τέτοια διεργασία προέκυψε το 95%-98% του DNA ανώτερων οργανισμών. Κάτι δηλαδή λιγότερο από 2% του DNA φυτών, ζώων και ανθρώπου είναι γονίδια όπως μας τα έλεγε η κλασική γενετική του Μέντελ. Ήρθε η ώρα να δούμε αλλιώς και τη Μεντελική γενετική, αλλά και τη Δαρβινική εξέλιξη (που στηρίχθηκε σ’ αυτή).
γράφει ο Αθανάσιος Τσαυτάρης
