Του Θανάση Κ.
— Πότε μια “εκκεντρικότητα” είναι “έργο Τέχνης”;
Και πότε είναι απλώς ένα σκουπίδι, που απλώς επιδιώκει να προκαλέσει;
— Πότε ένας καλλιτέχνης προσπαθεί με το έργο του να προβάλει μια ιδέα, ή να “ευαισθητοποιήσει” την κοινωνία για κάποιο πρόβλημα;
Και πότε απλώς εκμεταλλεύεται μια δημοφιλή μόδα για να προβληθεί ο ίδιος;
— Πότε είναι καλλιτέχνης και πότε απλώς “δημαγωγός της τέχνης”;
— Πότε παράγει “αριστουργήματα” και πότε απλώς προβάλλει σκουπίδια ως “έργα Τέχνης”;
— Πότε ανοίγει δρόμους στην Αισθητική και πότε θυσιάζει την Αισθητική, προκειμένου να μπει στο κοπάδι των εκάστοτε “συρμών”;
— Πότε υπηρετεί την “Ελεύθερη έκφραση”, και πότε γίνεται “ντουντούκα” του εκάστοτε χοντροκομμένου λαϊκισμού;
— Τι είναι “στρατευμένη Τέχνη” και πού διαφέρει από την εκάστοτε Προπαγάνδα;
Τα ερωτήματα αυτά ΔΕΝ έχουν προφανή και γενικώς αποδεκτή απάντηση…
Υπάρχουν καλλιτέχνες που υπηρέτησαν Ολοκληρωτισμούς, δηλαδή καθεστώτα που καταδίωξαν την “ελεύθερη έκφραση”, αλλά οι ίδιοι κάποιες φορές δημιούργησαν διαχρονικά αριστουργήματα.
Πιο γνωστά ίσως – από τα πάμπολλα – παραδείγματα, o Έζρα Πάουντ και ο Μπέρτολντ Μπρέχτ.
Όπως υπάρχουν και πάμπολλα σκουπίδια που κάποτε θαυμάστηκαν ως “αριστουργήματα” κι όταν πέρασε η μόδα τους, περιέπεσαν στη γενική ανυποληψία…
Γενικά το αντικειμενικά “όμορφο” είναι δύσκολα να οριστεί.
Διαφορετικές κοινωνίες και διαφορετικές χρονικές στιγμές – ή ιστορικές εποχές – έχουν αναδείξει εντελώς διαφορετικά “αισθητικά πρότυπα” ομορφιάς.
Στην ίδια χρονική περίοδο και στην ίδια κοινωνία, διαφορετικές ομάδες ή διαφορετικά άτομα, έχουν συχνά εντελώς διαφορετικές αντιλήψεις περί “ομορφιάς”.
Άρα και περί “Αισθητικής”.
Άρα και περί “Τέχνης”…
Δεν είναι λοιπόν, εύκολο – για την ακρίβεια είναι πρακτικά αδύνατο – να συμφωνήσουμε όλοι τι είναι “όμορφο”. Αλλά είναι πολύ πιο εύκολο να συμφωνήσουμε τι ΔΕΝ είναι όμορφο.
Είναι αδύνατο να συμφωνήσουμε όλοι τι ΕΙΝΑΙ “Τέχνη”.
Αλλά είναι πιο εύκολο να συμφωνήσουμε, οι περισσότεροι, τι ΔΕΝ είναι:
Η τοξική προπαγάνδα ΔΕΝ είναι “τέχνη”.
Η προσβολή συμβόλων ΔΕΝ είναι “τέχνη”.
Σε όλες τις χώρες η προσβολή εθνικών συμβόλων θεωρείται παράνομη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Παντού παραβιάζει τον Ποινικό Κώδικα.
Στην Ελλάδα το Άρθρο 188 του Ποινικού Κώδικα προβλέπει φυλάκιση μέχρι δύο έτη ή χρηματική ποινή για όποιον “αφαιρεί, καταστρέφει, ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΝΕΙ η ρυπαίνει την επίσημη σημαία”!
Και στις ΗΠΑ ακόμα, για το ίδιο αδίκημα υπάρχει το Άρθρο 700 του Κώδικα (Code 700) με μέχρι ένα έτος φυλάκισης ή χρηματική ποινή για τα ίδια αδικήματα που περιλαμβάνουν καταστροφή κάψιμο ή παραμορφωση της σημαίας.
Το 1989 το Ανώτατο Δικαστήριο προέβλεψε ότι ειδικά το κάψιμο σημαίας μπορεί να θεωρηθεί ως Symbolic Speech Freedom και προστατεύεται απο την “Πρώτη Τροπολογία” του Αμερικανικού Συντάγματος για Ελευθερία του Λόγου.
Ήδη αυτή η απόφαση γίνεται προσπάθεια να ανατραπεί με Συνταγματική μεταρρύθμιση (νέα Τροπολογία)…
Σε κάθε περίπτωση, ενώ για το – στιγμιαίο – κάψιμο σημαίας στις ΗΠΑ υπάρχει ανοχή, η παραποίηση σημαίας ΔΕΝ θεωρείται Symbolic Speech – ούτε για τις ΗΠΑ – και ΔΕΝ θεωρείται ότι “προστατεύεται” από την Πρώτη Τροπολογία.
Συμπερασματικά λοιπόν: η παραποίηση σημαίας είναι ποινικό αδίκημα και για την Ελλάδα και για τις ΗΠΑ.
Επομένως, αυτό που είδαμε να συμβαίνει στο ελληνικό Προξενείο Νέας Υόρκης – να εμφανίζεται καρικατούρα ελληνικής σημαίας σε χρώμα ροζουλί-κόκκινο στα πλαίσια Έκθεσης για την καταδίκη της… “Γυναικοκτονίας”- είναι παράνομο!
Παράνομο για την Ελλάδα – όπως παράνομο και για τις ΗΠΑ.
Αλλά ακόμα κι αν υπήρχε κάποια “αμφισβήτηση” για την Αμερική, είναι σίγουρα παράνομο για την Ελλάδα.
Και μη ξεχνάμε ότι τα γραφεία του Ελληνικού Προξενείου (όπως και τα γραφεία κάθε επίσημης διπλωματικής αποστολής στο εξωτερικό) είναι τυπικά “ελληνικό έδαφος” όπου ισχύει η ελληνική νομοθεσία.
Και ο ‘Ελληνας Πρόξενος εκεί, που επέτρεψε το έκθεμα αυτό, οφείλει να δώσει εξηγήσεις. Διότι, πέραν όλων των άλλων, παραβίασε και τον Ελληνικό νόμο.
Υπάρχουν κάποια βέβαια που ανοήτως υποστηρίζουν πως “ένα έργο Τέχνης” δεν μπορεί να απαγορεύεται και ένας “καλλιτέχνης” έχει απόλυτα ελευθερία να εκφραστεί.
Αυτό το επιχείρημα είναι – για να είμαστε επιεικείς – ανυπόφορα παιδαριώδες και απολύτως υποκριτικό.
Ας δούμε πού ακριβώς οδηγεί:
— Ερώτημα: Θα πήγαινε κανείς – στο όνομα της “ελευθερίας της Τέχνης” – να προβάλει, και μάλιστα στα προξενικά γραφεία της Ελλάδας, ένα σκίτσο του Προφήτη Μωάμεθ;
Όχι βέβαια! Η μουσουλμανική θρησκεία ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ ρητώς και δια ροπάλου οποιαδήποτε εικαστική απεικόνιση του Προφήτη.
Στο παρελθόν, έχουν γίνει θυελλώδεις διαδηλώσεις εντός κι εκτός Ευρώπης γιατί ένα περιοδικό στη Δανία τόλμησε να δημοσιεύσει σκίτσα του Μωάμεθ.
Στην Δανία! Δηλαδή στην Ευρώπη…
Κάηκαν και τα γραφεία περιοδικών μάλιστα (στο Παρίσι).
Υπήρξαν και νεκροί…
Παρ’ ό,τι ο Χριστιανικός Κόσμος δέχεται την εικαστική απεικόνιση των Ιερών προσώπων του – στα πλαίσια “ελευθερίας της έκφρασης” στη Δύση – έχει ο ίδιος αποδεχθεί να περιορίσει στο έδαφος της Χριστιανικής Ευρώπης την ελεύθερη έκφραση σε ό,τι αφορά τα Ιερά Πρόσωπα μια άλλης θρησκείας που ΔΕΝ είναι πλειοψηφική στην Ευρώπη!
Άρα δεχόμαστε ότι υπάρχουν “περιορισμοί” και “σαφέστατα απαγορευτικά όρια” στην ελεύθερη έκφραση…
— Επόμενο ερώτημα: Η ίδια καλλιτέχνις που θεώρησε σκόπιμο να παραποιήσει την ελληνική σημαία στο Ελληνικό Προξενείο της Νέας Υόρκης, για να καταγγείλει τις… “γυναικοκτονίες” στην Ελλάδα, θα έκανε ακριβώς το ίδιο, παραποιώντας την Τουρκική σημαία, για να καταγγείλει τις γυναικοκτονίες στην Τουρκία; Ή μήπως στην Τουρκία δεν υπάρχουν “γυναικοκτονίες”;
— Επόμενο ερώτημα: Στα πλαίσια της ελεύθερης έκφρασης θα δεχόταν κανείς “έργα τέχνης” που αγιοποιούσαν αιμοσταγείς δικτάτορες όπως ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Μουσολίνι ή ο Πινοσέτ; Ας πούμε να εμφανίζονταν με “φωτοστέφανα” ή να κουβαλάνε το… “σταυρό του μαρτυρίου”;
Θα ξεσηκώνονταν ακόμα και οι πέτρες…
Ακόμα και στις δημοκρατικές μας κοινωνίες, λοιπόν, υπάρχουν σαφέστατα ΟΡΙΑ στο τι αποδεχόμαστε ως “Τέχνη” και τι απορρίπτουμε ως “ελεύθερη έκφραση”….
Η παραποίηση της σημαίας ΔΕΝ είναι Τέχνη!
Ακόμα κι αν τη δεχόμασταν ως “συμβολικό λόγο”, όπως υπό ορισμένες περιπτώσεις επιτρέπει η αμερικανική νομοθεσία – για την στιγμιαία ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ, όχι για την μόνιμη παραποίηση της αμερικανικής σημαίας – και πάλι ΔΕΝ τη θεωρεί “Τέχνη”! Τη θεωρεί μέρος της “ελεύθερης έκφρασης”…
Κι αυτό ακόμα τείνει να καταργηθεί. Και στις ΗΠΑ…
Εξ άλλου σήμερα έχουμε βάλει όρια ΚΑΙ στην “ελεύθερη έκφραση”.
Δεν μπορείς να προσβάλεις τα Ιερά πρόσωπα του Ισλάμ, ακόμα και στις ΜΗ μουσουλμανικές χώρες, δεν μπορείς να προσβάλεις τη μνήμη θυμάτων του Ολοκληρωτισμού αγιοποιώντας δικτάτορες, δεν μπορείς να αμφισβητείς το Ολοκαύτωμα…
Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να παραποιείς την Ελληνική σημαία, στο όνομα της…”Τέχνης” και μάλιστα στα γραφεία του Ελληνικού Προξενείου Νέας Υόρκης.
Τέτοιο είναι το χάλι μας…
Πέρα από βλακώδη και υποκριτικά, όλα αυτά “περί ελεύθερης έκφρασης”, δείχνουν και κραυγαλέα αγραμματοσύνη.
Όσοι τα υποστηρίζουν είναι προφανές ότι ΔΕΝ έχουν διαβάσει τίποτα από τα θεμελιώδη κείμενα της Αισθητικής – δηλαδή της Φιλοσοφίας της Τέχνης.
Δεν έχουν διαβάσει την “Ποιητική” του Αριστοτέλη,
δεν έχουν διαβάσει τα Ηθικά Δοκίμια του David Hume (Essays Moral, Political, Literary),
δεν έχουν διαβάσει την Κριτική (Critique of Judgement) του Immanuel Kant,
δεν έχουν ιδέα για τις πιο σύγχρονες προσεγγίσεις της αισθητικής,
από τον Mashall MacLuhan, τον Theodore Adorno,
και τον Andreau Malraux ως τον Jean-Francois Lyotard
Δεν έχουν καν ακουστά για τη Σχέση Αισθητικής-Ψυχανάλυσης στο έργο του Sigmund Freud,
Ή ακόμα περισσότερο, τη σχέση Μαθηματικών και Αισθητικής όπως φαίνεται από το κλασικό έργο του George David Birkof , όπου ορίζεται το “αισθητικοι μέτρο” ως ο Λόγος: Οrder – over – Complexity (O/C),
ή στο πιο πρόσφατο έργο του Max Bense, που ορίζει ένα αντίστοιχο αισθητικό μέτρο ως το Λόγο: Redundancy – over – Entropy (R/E)
ή στο πρωτοποριακό έργο του Jürgen Schmidhuber για των “αλγοριθμική θεωρία της ομορφιάς”.
Kαι σίγουρα δεν έχουν ακουστά ότι από τους παλαιότερους πολιτισμούς μέχρι σήμερα, υπάρχει η “μυστική σχέση” μεταξύ Αισθητικής και Ηθικής.
Την έθιξε ο Αριστοτέλης στα “Μετά τα Φυσικά” και στα “Νικομάχεια”.
Την επανέφερε ο John Keats στο φοβερό ποίημα του Ode on a Grecian Urn (Ωδή σε ένα ελληνικό αμφορέα) κι ύστερα ο John Dewey.
Την επαναλάμβαναν οι Αρχαίοι Ινδοί με το φοβερό εκείνο: Satyam Shivam Sundaram
(Η Ομορφιά είναι η Αλήθεια του Θεού).
Η κεντρική ιδέα είναι πως η Αισθητική είναι η Ηθική του Μέλλοντος! Το τι μάθαμε σήμερα να θεωρούμε “όμορφο” συνδέεται στενά με το τι θα θεωρούμε “ηθικά αποδεκτό” αύριο.
Οι ηθικοί κώδικες που δομούν μια κοινωνία σχετίζονται στενά με τους κώδικες που ορίζουν την αισθητική της.
Και πάντα οι ανατρεπτικοί καλλιτέχνες που θέλησαν να εκφραστούν πέρα από τα όρια της εποχής τους, σπάσαν τους κώδικες και πήγαν κόντρα στο ρεύμα. Δεν μπήκαν στο “κοπάδι” της – εκάστοτε – “πολιτικής ορθότητας” και της δογματικής “μοναδικής αλήθειας”.
Ήταν καλλιτέχνες – δεν ήταν ψώνια.
Ήταν δημιουργοί – δεν ήταν ντουντούκες.
Πράγματι, η Τέχνη κάποιες φορές “προκαλεί”…
Αλλά ό,τι προκαλεί, ΔΕΝ είναι εξ ορισμού “Τέχνη”!
Υπήρξαν πράγματι καλλιτέχνες που με το έργο τους προκαλούσαν.
Κι υπάρχουν ψώνια που προκαλούν γιατί δεν μπορούν να παράξουν έργο…
ΥΓ.1 Σωστά ο υπουργός Γεραπετρίτης ζήτησε από τον Πρόξενο να αποσύρει το “έκθεμα”
Ακόμα σωστότερα θα έκανε να ανακαλούσε και τον Πρόξενο!
Δεν κάνει για διπλωματικός αντιπρόσωπος της χώρας.
Άλλωστε “αδικείται” ο άνθρωπος.
Έχει “ταλέντο” στα Εικαστικά!
Τι πάει και χαραμίζεται στα ελληνικά προξενεία.
Τρομάρα του…
ΥΓ.2 Καλά Χριστούγεννα σε όλους!
Εμείς εδώ λέμε ακόμα “Καλά Χριστούγεννα”.
Όχι “Καλές Γιορτές” για να είμαστε λέει…. “συμπεριληπτικοί”¨.
Όπως λέμε Ηappy Hannukah τέτοιες μέρες στους φίλους μας που είναι Εβραίοι. Για να τους τιμήσουμε
Όπως λέμε Ramadan Mubarak, όταν είναι η εποχή, στους φίλους μας που είναι Μουσουλμάνοι. Για να τους τιμήσουμε κι αυτούς.
Δεν είμαστε “συμπεριληπτικοί” τιμώντας όλους τους άλλους εκτός από τους …εαυτούς μας! Έλεος πια…
Το ότι είμαστε “Χριστιανική χώρα”, όπως η Ευρώπη είναι Χριστιανική ήπειρος, έχει σχέση με την Ιστορία μας και τον Πολιτισμό μας.
Όχι μόνο με τις μεταφυσικές μας πεποιθήσεις…
Κι αν αρνιόμαστε την Ιστορία και τον Πολιτισμό μας,
έχουμε ήδη καταστραφεί και δεν το ξέρουμε…
