Δημήτρης Μάρδας: «Σχέδιο Ανάκαμψης- Πώς μπορεί να καλυφθεί το επενδυτικό κενό των 130 δις ευρώ»

Τέσσερις άξονες, με δεκαοκτώ δράσεις, χαρακτηρίζουν το «Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας». Η βιομηχανία όμως παραμένει για ακόμη μια φορά ο φτωχός συγγενής. Με τις καλύτερες προοπτικές θα απορροφήσει άμεσα ή έμμεσα κατ’ εκτίμηση 2,5-3 δισ. ευρώ από το ποσό των 16,4 δισ. ευρώ των προβλεπομένων επιχορηγήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ. Δεν δίνονται αναλυτικά προϋπολογιστικά στοιχεία στο «Σχέδιο» για να οδηγηθούμε σε πιο ακριβή συμπεράσματα ως προς τον λογαριασμό υπέρ της βιομηχανίας.

[button color=”” size=”” type=”outlined” target=”” link=””]Γράφει ο Δημήτρης Μάρδας*[/button]

Τα χρήματα αυτά με κατεύθυνση τις επιχειρήσεις εντοπίζονται κυρίως στη Δράση 2.3, (Ψηφιακός μετασχηματισμός των εταιρειών), στη Δράση 4.3 (Τεχνολογική Έρευνα), στη Δράση  4.7 (Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κ.λπ) και εν μέρει στη Δράση 4.6 (Εκσυγχρονισμός και βελτίωση της ανθεκτικότητας κύριων κλάδων…). Η τελευταία δράση αγκαλιάζει τα πάντα, δηλαδή τον τουρισμό, τη μεταποίηση, τον πολιτισμό, την αγροτική οικονομία και τις υποδομές!

Το «Ελληνικό Σχέδιο» βασίσθηκε στην τελική έκθεση Πισσαρίδη του Νοεμβρίου 2020. Ορθά και για πολλοστή φορά, η έκθεση αυτή σημειώνει την υστέρηση των παγίων εταιρικών επενδύσεων στην Ελλάδα. Το κενό αυτό των επενδύσεων, υπολογισμένο με βάση την απόκλιση από τον μέσο όρο της Ε.Ε. κατά την περίοδο 2010-2019, υπολογίσθηκε περί τα 130 δισ. ευρώ.

Σε όμοια αποτελέσματα καταλήγει το πρόγραμμα PennWorld Tables, που ξεκίνησε από το πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Αυτό προσδιόρισε πιο συγκεκριμένα, την καταστροφή του φυσικού κεφαλαίου στη χώρας μας (λόγω αποσβέσεων κ.λπ) σε 90 δισ. ευρώ, από το 2010-2016 ή περίπου στα 100 δισ., αν λάβουμε υπόψη και την περίοδο 2017- 2019.

Παρόμοια σημαντική υστέρηση καταγράφει η έκθεση Πισσαρίδη στη μεταποίηση και στις βιομηχανικές εξαγωγές. Οι ελληνικές εξαγωγές λόγου χάριν των βιομηχανικών προϊόντων το 2019 ήταν 9,2% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος για εννέα ευρωπαϊκές χώρες πληθυσμιακά συγκρίσιμες με την Ελλάδα  ανερχόταν στο 38,2%.

Η κυβέρνηση με το «Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης», και με το νέο «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο» (2021-27) θα λάβει 72 δισ. ευρώ. Μόνο αν δοθεί η μερίδα του λέοντος υπέρ της παραγωγής εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών –εξωπραγματική υπόθεση– τότε μόνο και μέσω της μόχλευσης (2-2,5% κατ’ εκτίμηση της Επιτροπής) που αυτή θα προκαλέσει, θα μειωθεί αισθητά το προαναφερθέν επενδυτικό κενό!

Όλα όσα προβλέπει το «Ελληνικό Σχέδιο» (Ψηφιοποίηση, πράσινη ανάπτυξη, κυκλική οικονομία… ατελείωτος εκσυγχρονισμός του Δημοσίου, οριζόντια κίνητρα κ.λπ.) είναι η αναγκαία συνθήκη όχι όμως και η ικανή για την κάλυψη του επενδυτικού κενού των εταιρικών επενδύσεων και κυρίως την εκβιομηχάνιση της χώρας.

Λείπουν, από το κυβερνητικό σχέδιο η στοχευμένη δράση υπέρ μεγάλων επενδύσεων στη βιομηχανία και στον τουρισμό. Απουσιάζει από την άλλη, η γνώση βασικών περιορισμών που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία.

Έχουν αντιληφθεί οι συντάκτες του νέου αυτού «Σχεδίου» τους περιορισμούς ή άλλως τα εμπόδια που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στην γεωγραφική περιοχή που βρίσκεται; Έχουν αντιληφθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και όχι κάπου κοντά στην Ιρλανδία ή το Βέλγιο ή τη Σουηδία;

Έχουν αντιληφθεί ειδικότερα τους περιορισμούς που αντιμετωπίζει η χώρα από τον περίγυρό της και ειδικότερα από την Τουρκία, που επενδύει στην αεροναυπηγική, στην ηλεκτρομηχανική, τα οχήματα, στην πυρηνική ενέργεια, στη βιομηχανία της άμυνας (77 δισ. δολάρια παραγγελίες στην εγχώρια βιομηχανία μεσοπρόθεσμα), στις τηλεπικοινωνίες, σκορπώντας 13 δισ. δολάρια το 2020 για έρευνα στο χώρο της ενέργειας;

Την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ολλανδία πρέπει να έχουμε ως υπόδειγμα ή το Ισραήλ και την Ν. Κορέα που μέσω της αμυντικής βιομηχανίας-ηλεκτρομηχανικής-αεροναυπηγικής έχουν γίνει τεχνολογικά μεγαθήρια απαντώντας με επιτυχία σε κάθε πρόκληση;

Και εδώ τίθεται για πολλοστή φορά η ερώτηση, η οποία μαζί με τα ανωτέρω σχετίζεται με την ικανή συνθήκη που θα οδηγήσει στην επιτυχία του στόχου της εκβιομηχάνισης και κάλυψης του επενδυτικού κενού.

Είναι επαρκείς οι προαναφερθείσες επιδιώξεις και τα οριζόντια μέτρα υπέρ της βιομηχανίας που διαπερνούν την έκθεση Πισσαρίδη και κατ’ επέκταση το κυβερνητικό σχέδιο; Μήπως χρειάζονται κάποια στοχευμένα μέτρα, υπέρ άλλων όμως επενδυτικών μεγεθών και κλάδων, που θα αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα τους ανωτέρω περιορισμούς;

Πριν απαντήσουμε στο ερώτημα σημειώνουμε ότι η έκθεση Πισσαρίδη επισημαίνει κλάδους της παραγωγής με προοπτική, αλλά παραμένει σε αρκετά της σημεία προσκολλημένη σε συντηρητικές αναπτυξιακές θέσεις.

Ενδεικτικά σημειώνεται ότι η γεωργία λόγου χάριν πλην των όσων επισημαίνονται στην Έκθεση, χρειάζεται άμεση μείωση του κόστους παραγωγής. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με την αλλαγή της νομοθεσίας για τα αγροτικά φάρμακα –κάτι που οδηγεί σε σύγκρουση με ισχυρά συμφέροντα– (βλ. αναλυτικότερα, http://mardas.eu/2020/12/03/φάρμακα-για-αγροτική-χρήση-και-οι-ελλη/) είτε με τη δραστική μείωση του κόστους της ενέργειας-πετρελαίου (βλ. π.χ. Κύπρο όπως και άλλες χώρες). Και ως προς το κενό εσόδων που θα προκληθεί από το δεύτερο μέτρο, υπάρχουν χώροι εξοικονόμησης χρημάτων μέσω μιας διαφορετικής διαχείρισης των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού.

Ο τουρισμός επίσης, δεν μπορεί να κινείται σε μια πεπατημένη εκσυγχρονισμού μόνο. Αγνοούνται παραδείγματος χάριν απόψεις για επενδύσεις σε μεγάλα τουριστικοκατασκευαστικά έργα της τάξης των 2-3 δισ. ευρώ το κάθε ένα, που μπορούν να συνδυαστούν ακόμη και με τον πολιτισμό, δίνοντας καλύτερες προοπτικές στο επενδυτικό κενό των 130 δισ. ευρώ. (π.χ. κατασκευή τουριστικού ειδικού σκοπού. Βλ. ενδεικτικά, http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Stratigiki_Anaptiksis.pdf , σελ. 2-4 και 12-14). Λύσεις της μορφή αυτής απουσιάζουν από την έκθεση Πισσαρίδη.

Ως προς τη βιομηχανία, ουδέποτε οι κυβερνήσεις μας έδωσαν προσοχή στις προβλέψεις εκείνες που έδειχναν την αποδυνάμωσή της, ή την έξοδο των ξένων επενδύσεων από την Ελλάδα, λόγω Ενιαίας Αγοράς (1993) ή της παγκοσμιοποίησης ή ακατάλληλων εθνικών πολιτικών, (βλ. ενδεικτικά, μελέτη Mardas, Varsakelis“The Impact of the Internal Market by industrial sector – Greece”, European Economy,  1990).

Και εδώ, επανερχόμενοι στο ερώτημα περί στοχευμένων μέτρων και περιορισμών-εμποδίων δίνονται οι ακόλουθες απαντήσεις: Ποτέ δεν είναι αργά για να ξανακτισθεί σύγχρονη βιομηχανία μεγάλων μεγεθών. Δεν το λέει μόνο η οικονομική θεωρία αλλά ή ίδια η παγκόσμια εμπειρία. Αρκεί να απαλλαγούμε αρχικά από πελατειακά σύνδρομα που διαμορφώνουν επί τόσα χρόνια τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (τρίαΚΠΣ και τα τρία ΕΣΠΑ).

Ακόμη, καιρός είναι να απαλλαγούμε από το σύνδρομο του μικρού και του μετρίου που μας διαπερνά και μας εμποδίζει να σκεφτούμε διαφορετικά, θέτοντας άλλους στόχους και κυνηγώντας υψηλούς προϋπολογισμούς επενδύσεων στο χώρο της βιομηχανίας-τουρισμού και όχι μόνο των δημοσίων έργων. (βλ. προτάσεις: http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Stratigiki_Anaptiksis.pdf )

Κλάδοι όπως η φαρμακοβιομηχανία, τα τρόφιμα, η εξορυκτική δραστηριότητα κ.ά. μπορούν να επιβοηθηθούν με σειρά οριζοντίων μέτρων (ενισχυμένες αποσβέσεις κ.λπ) οποτεδήποτε. Απομένει να αναπτύξουμε δυναμικά συγκριτικά πλεονεκτήματα υπέρ νέων κλάδων προϊόντων και νέων μεθόδων παραγωγής, με ένα σύνολο κινήτρων συμβατών κατά τα άλλα με την πολιτική ανταγωνισμού της Ε.Ε.

Στο πλαίσιο αυτό, έχοντας υπόψη το δίπολο του επενδυτικού κενού και των περιορισμών όπως εκφράζονται οι τελευταίοι από τον ανταγωνιστικό μας περίγυρο, η επαναδραστηριοποίηση μας στην αεροναυπηγική, στην παραγωγή αμυντικού υλικού –δυο χώροι που εγκαταλείψαμε– στην ηλεκτρομηχανική και στη βιομηχανία συναρμολόγησης ενδιάμεσων προϊόντων, θα δώσει νέα ώθηση στην οικονομία.

Ο προσανατολισμός αυτός θα συγκρατήσει επιστήμονες στη χώρα, θα την ενδυναμώσει αμυντικά και τεχνολογικά ενώ παράλληλα θα βοηθήσει τις εξαγωγές, τις Start up εταιρίες κ.ά. προσελκύοντας μεγάλου ύψους επενδύσεις σε τομείς που τώρα αδυνατούμε να εξυπηρετήσουμε.

Τέτοιες επενδύσεις, χρειαζόμαστε για να καλύψουμε το κενό των 130 δισ. και παράλληλα να αποκτήσουμε την ισχύ που απαιτεί η σύγχρονη διπλωματία. Έτσι, εξυπηρετούνται πολλαπλοί στόχοι. Και όταν ποτέ οι εν λόγω περιορισμοί αμβλυνθούν ή εκλείψουν –φανταστική υπόθεση– θα έχει οικοδομηθεί μια εξωστρεφής βιομηχανία άλλων μεγεθών που θα προσφέρει δύναμη στη χώρα και τεχνολογικό προβάδισμα σε κάποιους τομείς, που εύλογα θα επηρεάζουν θετικά άλλους σημαντικούς κλάδους της εγχώριας παραγωγής.

*Ο Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, π. Αν. Υπουργός Οικονομικών και Υφ/γος Εξωτερικών