Πρωτοχρονιάτικα έθιμα που “ταξίδεψαν” μέσα στους αιώνες και επιβίωσαν μέχρι και σήμερα στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο. Πληθώρα εκδηλώσεων σε όλη την Ελλάδα διοργανώνονται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου. Η ελληνική παράδοση είναι πολύ πλούσια σε γεύσεις και δρώμενα για την Πρωτοχρονιά.
Παρακάτω, μπορείτε να διαβάσετε μερικά από αυτά:
Το έθιμο της βασιλόπιτας
Βασιλόπιτα, κατά το Ελληνικό έθιμο, ονομάζεται η πίτα που παρασκευάζεται παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Περιέχει ένα χρυσό φλουρί (νόμισμα) που σύμφωνα με την παράδοση θα φέρει καλή τύχη σε αυτόν που θα το βρει και κόβεται και μοιράζεται σε οικογενειακή συγκέντρωση αμέσως με τον ερχομό του νέου έτους, συνήθως μετά από φαγοπότι.
Γράφεται πάνω στη Βασιλόπιτα ο αριθμός του νέου έτους με σειρά αποφλοιωμένων αμυγδάλων σοκολάτα ή με ζάχαρη. Έτσι λίγο πριν πάει 24:00 ακριβώς τα μεσάνυχτα την ώρα που κοντεύει να γίνει η αλλαγή του έτους σβήνουν τα φώτα και μετρώντας αντίστροφα από το δέκα μέχρι το ένα και αμέσως μετά ξανανάβουν ευχόμενοι και αντευχόμενοι όλοι χρόνια πολλά και ευτυχισμένο το νέος έτος με το υπερθέαμα πυροτεχνημάτων στον ουρανό.
Η Βασιλόπιτα μπαίνει πάνω στο τραπέζι όπου σταυρώνεται με το μαχαίρι τρεις φορές. Μετά αρχίζει το γλέντι με τραγούδια και χορούς (Ρεβεγιόν Πρωτοχρονιάς). Με τον ερχομό του νέου έτους γιορτάζουν: Ο Βασίλειος, η Βασιλεία, η Βασιλική κ.α. Το κόψιμο της Βασιλόπιτας γίνεται και τις άλλες μέρες του “Δωδεκαήμερου” των εορτών. Υπουργεία, υπηρεσίες, σχολεία γραφεία και σύλλογοι μπορεί να κόβουν βασιλόπιτες μέχρι και τον μήνα Φεβρουάριο.
Το έθιμο της βασιλόπιτας είναι πολύ παλαιό, προέρχεται από εκείνο το τελούμενο στην αρχαία ελληνική εορτή των «Κρονίων» (και αργότερα των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων») που παρέλαβαν οι Φράγκοι. Από τον Μέγα Βασίλειο προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα και της ανακήρυξης ως «Βασιλιά της βραδιάς»* αυτού που το έβρισκε.
Ο Μέγας Βασίλειος σύμφωνα με την παράδοση για να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού. Κατά άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και αυτόν που το έβρισκε τον αποκαλούσαν “φασουλοβασιλιά”.
Χανιά: Το έθιμο της “καλής χέρας”
Τα παραδοσιακά κάλαντα, η υποδοχή του νέου έτους με βεγγαλικά και εκδηλώσεις σε πλατείες και η τήρηση του εθίμου της «πρωτιάς» κυρίως για τα παιδιά που έρχονται στον κόσμο μετά την έλευση του νέου έτους αποτελούν και για τους κατοίκους της δυτικής Κρήτης αναπόσπαστο κομμάτι της περιόδου της Πρωτοχρονιάς. Στα Χανιά την παραμονή της πρωτοχρονιάς από νωρίς το πρωί μέχρι και αργά το απόγευμα σημείο συνάντησης πολλών είναι τα παραδοσιακά στέκια της δημοτικής αγοράς ωστόσο το αδιαχώρητο επικρατεί και σε όλα τα καταστήματα εστίασης.
Την τιμητική τους έχουν τα μικρά παιδιά επισκέπτονται νονούς, παππούδες, θείους για να τους κάνουν το ποδαρικό και να «εισπράξουν» την «καλή χέρα». Σήμερα όπως και σε άλλες περιοχές της χώρας η επίσκεψη συνοδεύεται από χρηματικό ποσό που δίνει συνήθως ο παππούς, η γιαγιά, ο νονός στο παιδί. Ωστόσο παλαιότερα, η «καλή χέρα» ήταν ένα σπιτικό γλύκισμα που το έφτιαχναν οι νοικοκυρές, όπως κουραμπιέδες, μελομακάρονα και δίπλες. Το χτύπημα της καμπάνας το πρωί της Πρωτοχρονιάς, κυρίως στην ύπαιθρο, «φέρνει» μικρούς και μεγάλους μετά την εκκλησία να παίρνουν ο κάθε ένας από μια πέτρα, να κάνουν το σταυρό τους και να την πηγαίνουν μέχρι το σπίτι.
Το σπάσιμο του ροδιού αλλά και της ασκελετούρας (άγριο φυτό που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι) αποτελούν για τους κρητικούς ιδιαίτερα σημεία αναφοράς. Ακόμα και σήμερα σε πολλά κρητικά σπίτια τα παιδιά κρεμάνε στο τζάκι μια άδεια κάλτσα με την προσμονή το ξημέρωμα της Πρωτοχρονιάς να βρουν μέσα σε αυτή το δώρο που περιμένουν από τον Άγιο Βασίλη.
Κρήτη: Κρεμμύδι για γούρι
Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμμύδα (scilla matirima) είναι συνηθισμένο άγριο φυτό της Κρήτης που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί έχει δηλητήριο που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή. Ακόμα και να το βγάλεις απ’ τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη.
Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι’ αυτό την πρωτοχρονιά κρεμά σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια του.
Το έθιμο προέρχεται από Πόντιους πρόσφυγες και η ονομασία του προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος. Οι πρωταγωνιστές του φορούν προβιές ζώων και μάσκες ενώ ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον ενός δρώμενου όταν συναντώνται διαφορετικές ομάδες μωμόγερων που οφείλουν να αντιπαρατεθούν σε μια μάχη όπου θα κερδίσει ο καλύτερος και ο χαμένος θα δηλώσει υποταγή.
Μυτιλήνη: Παραμονή Πρωτοχρονιάς με “αμίλητο νερό”
Παραμονή της Πρωτοχρονιάς στη Μυτιλήνη και με το γύρισμα του χρόνου από όλες τις γωνιές της πόλης ξεκινούν παρέες με κατεύθυνση τη μικρή εκκλησιά της Παναγιάς της Φανερωμένης, στη βόρεια πλευρά της πόλης.
Οι βρύσες στο κέντρο της εκκλησιάς τρέχουν ασταμάτητα νερό, με το οποίο οι πιστοί αφού προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγιάς με το Χριστό στην αγκαλιά που παίζει σαν τόπι τη γη, «νίβονται», βρέχουν δηλαδή το πρόσωπο τους. Στη συνέχεια γεμίζουν με «αγίασμα» το νερό, δηλαδή από τις βρύσες, το σκεύος που έχουν μαζί τους (πήλινο παλιότερα) και με ένα λιόκλαδο μέσα ή ένα κλαδί από μυρτιά οδεύουν στο σπίτι τους για το «ποδαρικό».
Απαραίτητη προϋπόθεση για να πετύχει το «ποδαρικό» είναι αυτός που μεταφέρει το νερό να το κάνει χωρίς να μιλήσει. Να ‘ναι δηλαδή το νερό «αμίλητο».
Ακολουθεί το «ποδαρικό» στο σπίτι από το «αφεντικό» του ή το μεγαλύτερο σε ηλικία μέλος της οικογένειας. Το λιόκλαδο ή το κλαδί της μυρτιάς στερεώνεται στην πόρτα. Το ρόδι σπάει με δύναμη στο κεφαλόσκαλο κι η πέτρα για να’ ναι όλοι γεροί «σαν την πέτρα» πετιέται μαζί με κέρματα μέσα στο σπίτι. Ακολουθεί το ράντισμα των χώρων του σπιτιού με το «αμίλητο» νερό.
Το έθιμο τηρείται και στις ημέρες μας, ενώ στη σημερινή του μορφή ακολουθείται μετά το 1922. Ως τότε το «αμίλητο» νερό το έπαιρναν από οιαδήποτε δημόσια βρύση της πόλης. Μετά το 1922 το Μυτιληνιό έθιμο ταυτίστηκε με το Αιβαλιώτικο, το οποίο έλεγε πως το νερό το έπαιρναν από το μεγάλο Αγίασμα της Μικρασιατικής πόλης, της Παναγίας της Φανερωμένης. Το χτίσιμο στα τέλη της δεκαετίας του 1920 της μικρής εκκλησίας της Παναγίας της Φανερωμένης ως θύμηση του Αιβαλιώτικου προσκυνήματος έκανε όλους τους Μυτιληνιούς, ντόπιους και πρόσφυγες να παίρνουν το νερό για το «ποδαρικό» του σπιτιού ή του μαγαζιού τους από το προσφυγικό προσκύνημα.
Χίος: Τα Αγιοβασιλιάτικα καραβάκια την παραμονή της Πρωτοχρονιάς
Τα «καραβάκια των ευχών 2019!» σαλπάρουν και φέτος παραμονή Πρωτοχρονιάς, από το 1ο Γυμνάσιο Χίου, και μέσω του εμπορικού δρόμου της πόλης της Απλωταριάς θα «δέσουν» στην πλατεία Πλαστήρα.
Σε περίπτωση κακών καιρικών συνθηκών, η όλη εθιμική εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην κεντρική αίθουσα του 1ου Γυμνασίου και αμέσως μετά, θα γίνει το πέρασμα από την Απλωταριά με κατεύθυνση την πλατεία Πλαστήρα, για μία τελική, μικρής διάρκειας, συγκέντρωση.
Στη συνέχεια, μαθητικές ομάδες από σχολεία της Χίου, θα τραγουδήσουν τους επαινετικούς και σατιρικούς στίχους που έχουν ετοιμάσει για να υποδεχθούνε όλοι μαζί οι συμμετέχοντες το νέο έτος.
Το έθιμο ξεκίνησε από τα καράβια που πάντα οι Χιώτες ναυτικοί στην πλειοψηφία τους στόλιζαν στα σπίτια τους. Στις αρχές του 20ου αιώνα και πάντως μετά την απελευθέρωση της Χίου το 1912 μικροί μαθητές των σχολείων της πόλης άρχισαν να κατασκευάζουν μικρά αντίγραφα πολεμικών πλοίων σε ένδειξη τιμής και μνήμης στον απελευθερωτικό στόλο. Με τα χρόνια τα παιδιά άρχισαν να συνεργάζονται και να κατασκευάζουν μοντέλα πλοίων, με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Ο ανταγωνισμός των παιδιών για το μεγαλύτερο και καλύτερο βαπόρι άρχισε να φέρνει τις ομάδες και τις δημιουργίες τους την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στην κεντρική πλατεία. Κάποια στιγμή, και με τη συνοδεία μουσικής και τραγούδια «παινέματα» (επίκαιρα στιχάκια και λόγια που οι ίδιοι έγραφαν), παρουσιάζονταν το καράβι στον κόσμο.
Στη δεκαετία του 1970 η Περιηγητική Λέσχη Χίου έδωσε νέα πνοή δίνοντας μορφή εθιμικού διαγωνισμού στα «βαποράκια».
Από τότε κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς, παρουσιάζονται τα αγιοβασιλιάτικα καραβάκια της Χίου με εντυπωσιακά πλέον αποτελέσματα.
Πελοπόννησος: Το σπάσιμο του ροδιού
Το σπάσιμο του ροδιού: Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας – δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του – και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».
Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Θάσος: Το σκόρπισμα των φύλλων
Πρόκειται για ένα πολύ παλιό έθιμο κατά τη διάρκεια του οποίου όλοι κάθονται γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν γύρω στ’ αναμμένα κάρβουνα, φύλλα ελιάς, βάζοντας στο νου τους από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους. Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή του.
Πρωτοχρονιάτικα έθιμα ανά τον κόσμο
Φιλιππίνες
Η φασαρία είναι ο στόχος των κατοίκων στη Μανίλα, όπου μαζεύονται οι ντόπιοι και χτυπούν κατσαρόλες και τηγάνια, προκειμένου να διώξουν τα κακά πνεύματα.
Βραζιλία
Οι Βραζιλιάνοι έχουν μια δημοφιλή θεά στους μύθους τους, την Iemanja, η οποία ελέγχει τη θάλασσα και της αρέσουν τα δώρα. Για αυτό την Πρωτοχρονιά ρίχνουν λουλούδια στη θάλασσα, ελπίζοντας να μην τα στείλει πίσω.
Ρωσία
Οι Ρώσοι γράφουν τις ευχές τους σε ένα κομμάτι χαρτί, το καίνε και πετούν τις στάχτες σε ένα ποτήρι σαμπάνιας, το οποίο πρέπει να πιούν πριν από τις 12:01.
Χιλή
Για να έχουν μια χρονιά γεμάτη με δουλειά και χρήματα, οι Χιλιανοί τρώνε μια κουταλιά φακές, ενώ για να διώξουν την κακή ενέργεια σκουπίζουν το σπίτι, διώχνοντας τα σκουπίδια προς τα έξω.
Ισπανία
Εάν είσαι Ισπανός και θέλεις να έχει ευημερία το νέο έτος, πρέπει να φας μια ρώγα σταφυλιού σε κάθε έναν από τους 12 χτύπους της καμπάνας τα μεσάνυχτα.
Κολομβία
Για να εξασφαλίσουν ότι το νέο έτος θα κάνουν ταξίδια, παίρνουν μία άδεια βαλίτσα και τρέχουν γύρω από το τετράγωνο όσο πιο γρήγορα μπορούν.
Ισημερινός
Μια περίεργη παράδοση διαιωνίζεται στον Ισημερινό την Πρωτοχρονιά: φτιάχνουν κούκλες που μοιάζουν με σκιάχτρα και τις καίνε για να δείξουν ότι αποχωρίζονται τον παλιό χρόνο και τις κακές στιγμές και καλωσορίζουν τον καινούργιο.
Εσθονία
Εάν λατρεύετε το φαγητό, φροντίστε να περάσετε οπωσδήποτε μια Πρωτοχρονιά στην Εσθονία. Εκεί, εθιμοτυπικά, τρώνε επτά φορές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, καθώς το κάθε γεύμα χαρίζει έξτρα δύναμη για τη νέα χρονιά.
Ελ Σαλβαδόρ
Σπάνε ένα αβγό ένα λεπτό πριν από την αλλαγή του χρόνου, το βάζουν σε ένα γυάλινο ποτήρι και το αφήνουν. Ανάλογα με το σχήμα που θα πάρει ο κρόκος δίνεται και μία ερμηνεία.
Φινλανδία
Ένα περίεργο έθιμο χαρακτηρίζει τους Φιλανδού, οι οποίοι λιώνουν μεταλλικά αντικείμενα και τα ρίχνουν σε έναν κουβά με κρύο νερό. Το μέταλλο κρυώνει και παίρνει διάφορα σχήματα, τα οποία και στη συνέχεια ερμηνεύουν ως σημάδια για τη νέα χρονιά.
Γουατεμάλα
Ακριβώς τα μεσάνυχτα, παίρνουν 12 δεκάρες, βγαίνουν από το σπίτι και τις πετούν πίσω τους, κοιτώντας την αντίθετη πλευρά από αυτή του δρόμου, προκειμένου το νέο έτος να τους φέρει καλοτυχία και χρήματα.
Δανία
Στην Κοπεγχάγη, οι ντόπιοι ανεβαίνουν σε καρέκλες και πηδούν όλοι μαζί ακριβώς τα μεσάνυχτα, διώχνοντας τα κακά πνεύματα του παλιού χρόνου μπαίνοντας δυναμικά στον νέο έτος.
πηγη news247.gr
