Το προφίλ των ελληνικών Πανεπιστημίων παρουσίασε ο πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), Περικλής Μήτκας, κατά τη διήμερη συζήτηση στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής για τη διασύνδεση των Πανεπιστημίων με την οικονομία.
Ανάμεσα στα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Μήτκας στην Επιτροπή της Βουλής, ξεχωρίζει η διαπίστωση ότι, ενώ ο φοιτητικός πληθυσμός στην Ελλάδα παραμένει μεταξύ των μεγαλύτερων στις χώρες της Ευρώπης και του ΟΟΣΑ, ο αριθμός των αποφοίτων είναι χαμηλότερος και, για την ακρίβεια, οι μισοί από τους φοιτητές που εγγράφονται καταφέρνουν να αποφοιτήσουν.
Συγκεκριμένα, όπως τόνισε ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ, «τα τελευταία πέντε χρόνια που έχουμε στοιχεία στην ΕΘΑΑΕ, το ποσοστό των αποφοίτων μας σε σχέση με αυτό που εγγράφονται στο σύνολο των πανεπιστημίων – που είναι ένας πολύ καλός δείκτης – είναι κοντά στο 50%».
Το προφίλ των ελληνικών πανεπιστημίων
– Έχουμε 800 χιλιάδες εγγεγραμμένους φοιτητές
Στη χώρα, σήμερα, λειτουργούν 24 πανεπιστήμια και η ΑΣΠΑΙΤΕ, στα οποία προσφέρονται 430 προγράμματα προπτυχιακών σπουδών από 427 τμήματα, 1.110 προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών και 291 προγράμματα διδακτορικών σπουδών. Το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών σε όλες τις βαθμίδες είναι περίπου 800 χιλιάδες, εκ των οποίων οι περίπου 680 χιλιάδες – τ0 85% – είναι προπτυχιακοί.
– Ο αριθμός μελών ΔΕΠ
Τα μέλη ΔΕΠ είναι λίγο περισσότερα από 10.000. Αυτό, αυτομάτως, ανεβάζει την αναλογία των φοιτητών ανά διδάσκοντα σχεδόν στους 40 – μια πολύ υψηλή τιμή και μακράν την υψηλότερη μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Αυτό βεβαίως οφείλεται στο γεγονός ότι υπολογίζουμε σε αυτές τις αναλογίες το σύνολο των εγγεγραμμένων φοιτητών και όχι μόνο τους ενεργούς.
– Τι σπουδάζουν οι φοιτητές
Ένας στους πέντε φοιτητές σπουδάζουν σε τμήματα μηχανικών και αυτό οφείλεται κυρίως στα πολλά τμήματα από τα πρώην ΤΕΙ, που είχαν σαφώς τεχνολογική κατεύθυνση. Ένας στους πέντε διοίκηση επιχειρήσεων και νομικές σπουδές. Περίπου το 13% τέχνες και ανθρωπιστικές επιστήμες. Άλλο ένα 13%, κοινωνικές επιστήμες, δημοσιογραφία και πληροφόρηση.
Οι φυσικές επιστήμες, μαθηματικά, στατιστική σχεδόν στο 10%. Το 8% επιστήμες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Η εκπαίδευση γύρω στο 5%. Γεωπονία, δασοπονία και συναφή 4% και πληροφορική το 3,5%. Βέβαια, στις επιστήμες μηχανικού υπάρχουν πολλά τμήματα που εκπαιδεύουν μηχανικούς πληροφορικής. Ένα μεγάλο κομμάτι των φοιτητών στοχεύει στην εκπαίδευση μετά την αποφοίτησή του.
– «Πρωτιά» σε φοιτητικό πληθυσμό, αλλά αποφοιτούν οι μισοί
Ενώ ο φοιτητικός πληθυσμός στην Ελλάδα παραμένει μεταξύ των μεγαλύτερων στις χώρες της Ευρώπης και του ΟΟΣΑ, ο αριθμός των αποφοίτων είναι χαμηλότερος. «Θα σας αναφέρω», τόνισε ο κ. Μήτκας, «ότι στην ακαδημαϊκή χρονιά 2019-2020, ενώ εισήχθησαν περίπου 87.000 νέοι φοιτητές στο σύνολο των ελληνικών πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, αποφοίτησαν την ίδια χρονιά περίπου 44.000. Είναι κοντά στο 50% και δεν είναι ένα στιγμιότυπο ετήσιο», εξήγησε.
Και προσέθεσε ότι τα τελευταία πέντε χρόνια «που έχουμε στοιχεία στην ΕΘΑΑΕ, το ποσοστό των αποφοίτων μας σε σχέση με αυτό που εγγράφονται στο σύνολο των πανεπιστημίων – που είναι ένας πολύ καλός δείκτης – είναι κοντά στο 50%».
– Ολιγάριθμο το διδακτικό προσωπικό
Το διδακτικό προσωπικό στην Ελλάδα παραμένει το πλέον ολιγάριθμο σε σχέση με τον φοιτητικό πληθυσμό και παρουσιάζει τη δυσμενέστερη αναλογία μεταξύ γυναικών και ανδρών, ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης και του ΟΟΣΑ. «Θυμίζω ότι για μια πολύ μεγάλη χρονική διάρκεια είχαν παγώσει οι προσλήψεις προσωπικού στα πανεπιστήμια λόγω των μνημονίων», ανέφερε ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ.
– Καλές επιδόσεις στην έρευνα
Η έρευνα στα ελληνικά ΑΕΙ σημειώνει σχετικά καλές επιδόσεις, οι οποίες ενισχύονται από την ενεργή συμμετοχή των ΑΕΙ στα ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα.
– Διδάκτορες νέοι ερευνητές μεταναστεύουν
Οι διδάκτορες νέοι ερευνητές στην Ελλάδα μεταναστεύουν προς αναζήτηση σταθερής απασχόλησης στο αντικείμενό τους, ενώ σημειώνουν το έλλειμμα καινοτομίας και αντίστοιχων θέσεων στις ελληνικές επιχειρήσεις, συμμετέχοντας σε έρευνες που έχουν γίνει.
– Ένας στους τέσσερις αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα
Σε ποσοστό περίπου ένας στους τέσσερις, οι μεταδιδάκτορες δήλωσαν ότι αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, προκειμένου να μπορέσουν να συμμετάσχουν σε συγκεκριμένη δράση, χρηματοδοτούμενη από το ΕΛΙΔΕΚ, που στηρίζει την απασχόλησή τους, εκπαιδευτικά και ερευνητικά, στα πανεπιστήμια. Αξίζει να αναφερθεί ότι η εν λόγω δράση απέτρεψε την αναζήτηση απασχόλησης στο εξωτερικό για έναν στους τρεις, αλλά περίπου λίγο περισσότεροι από τον έναν στους τρεις δήλωσαν πως συνεχίζουν να σκέφτονται αυτό το ενδεχόμενο. Οι τρεις πιο σημαντικοί λόγοι είναι η αναζήτηση συγκεκριμένου είδους απασχόλησης με ερευνητικό ακαδημαϊκό αντικείμενο, η υφιστάμενη κατάσταση στη χώρα και οι προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας.
– Διεθνείς λίστες κατάταξης
Η παρουσία των ελληνικών πανεπιστημίων στις διεθνείς λίστες κατάταξης παραμένει σχετικά σταθερή, με διακυμάνσεις της θέσης τους μεταξύ των οίκων αξιολόγησης. «Διαβάζετε, κατά καιρούς, τις ανακοινώσεις και γνωρίζετε ότι κάποια πανεπιστήμια όπως το ΕΚΠΑ, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Κρήτης βρίσκονται συχνά στις πρώτες θέσεις μεταξύ των ελληνικών πανεπιστημίων και σε θέσεις από το 200 έως το 400, 500 της παγκόσμιας κατάταξης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μήτκας.
– Εξ αποστάσεως διδασκαλία λόγω πανδημίας
Οι συνθήκες της πανδημίας οδήγησαν τα ιδρύματα να αντιμετωπίσουν πλήθος προκλήσεων για τη βέλτιστη αξιοποίηση τεχνολογίας σε ακαδημαϊκό και οργανωσιακό επίπεδο. Είδαμε τα πανεπιστήμια να περνούν σχεδόν άμεσα στην ψηφιακή εξ αποστάσεως διδασκαλία, ενίσχυσαν τον εξοπλισμό τους, εφαρμόζουν και αναπτύσσουν νέες τεχνικές και εκπαιδευτικό υλικό, αποκτώντας πολύτιμη τεχνογνωσία που είναι απαραίτητη πια στη νέα εποχή.
– Πιστοποίηση
Τα συστήματα διακυβέρνησης των πανεπιστημίων διεθνώς αυξάνουν τις απαιτήσεις για αυτονομία, λογοδοσία και αποτελεσματική διοίκηση. Γίνονται βελτιώσεις, προχωρούν μπροστά τα ελληνικά πανεπιστήμια συνεχώς και διαπιστώνεται αυτό μέσα από τις δράσεις πιστοποίησης της ΕΘΑΑΕ – επιβεβαίωσε ο πρόεδρός της – η οποία έχει ολοκληρώσει την πιστοποίηση των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας όλων των ιδρυμάτων και σχεδόν όλων των προγραμμάτων προπτυχιακών σπουδών που λειτουργούσαν πριν το 2018.
– Συγχωνεύσεις των πρώην ΤΕΙ με τα πανεπιστήμια
Στο επόμενο διάστημα, θα προχωρήσουμε στην πιστοποίηση των νέων προγραμμάτων προπτυχιακών σπουδών, που προέκυψαν από τις συγχωνεύσεις των πρώην ΤΕΙ με τα πανεπιστήμια, ενημέρωσε ο κ. Μήτκας.
Και προσέθεσε πως τα συμπεράσματα από αυτή την πιστοποίηση καταδεικνύουν την ανάγκη για την καθολική εφαρμογή της στρατηγικής διοίκησης στην τεκμηρίωση ποιότητας, την αύξηση της λογοδοσίας και της εξωστρέφειας.
Μεταξύ άλλων, υπογραμμίζεται η ανάγκη για τη συγκρότηση συμβουλευτικών επιτροπών, για να αξιοποιείται με συστηματικό τρόπο η ανάδραση από εσωτερικά και εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη. Προτείνεται η μεγαλύτερη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και δεδομένων για την υποστήριξη λήψης αποφάσεων, η ενίσχυση των υποδομών και η αύξηση του πλήθους και της υποστήριξης του ακαδημαϊκού προσωπικού, όπως και η ενίσχυση της εξωστρέφειας.
Τα συμπεράσματα πιστοποίησης των επιμέρους προγραμμάτων σπουδών, επίσης, καταδεικνύουν την ανάγκη βελτίωσης της δομής και του περιεχομένου των μαθημάτων, τη σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας, την παρακολούθηση της προόδου των φοιτητών, τις προσλήψεις και την εξέλιξη του διδακτικού προσωπικού.
– Συνεργασία και διασύνδεση των ΑΕΙ με την οικονομία και τη βιομηχανία
Ως προς τη συνεργασία και διασύνδεση των ΑΕΙ με την οικονομία και τη βιομηχανία, έχουν γίνει σημαντικά βήματα στα ελληνικά πανεπιστήμια, επεσήμανε ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ, αναφέροντας ορισμένα εξ αυτών:
Πρώτον, οι λέξεις επιχειρηματικότητα και καινοτομία δεν είναι πια ταμπού για τα ελληνικά πανεπιστήμια. Προσφέρονται σεμινάρια, μαθήματα, μεταπτυχιακά προγράμματα και διεξάγονται φοιτητικοί διαγωνισμοί με μεγάλη συμμετοχή και των φοιτητών και των καθηγητών.
Δεύτερο, τα ΑΕΙ συνεργάζονται, εδώ και δεκαετίες, με ελληνικές και ξένες εταιρείες, στο πλαίσιο ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων.
Τρίτο, η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας προκηρύσσει συχνά προγράμματα χρηματοδότησης ερευνητικών έργων, που προϋποθέτουν τη συνεργασία των ΑΕΙ με επιχειρήσεις. Το ίδιο κάνουν και άλλοι φορείς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το ιδιαίτερα δημοφιλές πρόγραμμα «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ».
Τέταρτο, πιστοποιημένα εργαστήρια πανεπιστημίων προσφέρουν υπηρεσίες σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς.
Πέμπτο, επιχειρήσεις χρηματοδοτούν εφαρμοσμένα ερευνητικά προγράμματα στα πανεπιστήμια, για να αναπτυχθεί η τεχνολογία που χρειάζονται οι ίδιες, ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές.
Έκτο, το 2019, από τα συνολικά 716 εκατομμύρια ευρώ που κατευθύνθηκαν προς την ανώτατη εκπαίδευση για έρευνα και ανάπτυξη, τα 56 εκατ. προήλθαν από επιχειρήσεις – ποσοστό περίπου 8%.
– Κριτήρια για την ετήσια τακτική χρηματοδότηση στα ΑΕΙ
Η ΕΘΑΑΕ έχει προτείνει στο υπουργείο, σε εφαρμογή του νόμου 4653, μια σειρά κριτηρίων για την κατανομή της συνολικής ετήσιας τακτικής χρηματοδότησης στα ΑΕΙ.
Συμμετοχή τμημάτων και φοιτητών στην πρακτική άσκηση. Η πρακτική άσκηση είναι πολύ διαδεδομένη στα ελληνικά πανεπιστήμια και πάει καλά.
Παροχή υπηρεσιών προς οργανισμούς, επιχειρήσεις και υπηρεσίες από πιστοποιημένα εργαστήρια.
Οργάνωση από τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης, που έχουν ιδρύσει τα πανεπιστήμια, εκπαιδευτικών προγραμμάτων διά βίου μάθησης.
Δράσεις μεταφοράς, τεχνολογίας και αξιοποίησης της παραγόμενης γνώσης, όπως αυτές καταγράφονται με την ύπαρξη ή όχι γραφείου μεταφοράς τεχνολογίας ή και θερμοκοιτίδων, τον αριθμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τον αριθμό τεχνοβλαστών που ιδρύθηκαν και τα έσοδα από πατέντες ή συμμετοχή σε τεχνοβλαστούς για το ίδρυμα.
Και τελευταίο, εφαρμογή γενικότερα δράσεων διασύνδεσης του ΑΕΙ με την αγορά εργασίας.
– Εσωτερικά προγράμματα επιμόρφωσης
Τα πανεπιστήμια δεν μπορούν και δεν πρέπει να διδάσκουν την κάθε τεχνολογία και το κάθε εργαλείο που χρησιμοποιεί το σύνολο των επιχειρήσεων στη χώρα μας. Εκπαιδεύουν τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, έτσι ώστε να μπορούν να μάθουν γρήγορα μια νέα μέθοδο, μια νέα διαδικασία που σχετίζεται με την επιστήμη τους. Οι εταιρείες που ζητούν εξειδικευμένο προσωπικό θα πρέπει να έχουν και εσωτερικά προγράμματα επιμόρφωσης στα εργαλεία που αυτές έχουν επιλέξει. Αυτό κάνουν οι περισσότερες εταιρείες σε όλο τον κόσμο, υπογράμμισε ο κ. Μήτκας.
Η λύση δεν είναι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων
Η λύση στα προβλήματα του δημόσιου πανεπιστημίου δεν είναι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, τόνισε ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ.
Εξήγησε ότι η ελληνική κοινωνία έχει κάνει μια τεράστια επένδυση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και προσέθεσε πως η ΕΘΑΑΕ φροντίζει για τη βελτίωση της ποιότητας στο δημόσιο πανεπιστήμιο.
«Έχω υπηρετήσει στο δημόσιο πανεπιστήμιο και θέλω να προχωρά, να βελτιώνεται και να ανεβαίνει διαρκώς. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να λειτουργούν ιδιωτικά πανεπιστήμια. Αλλά δεν αποτελούν τη λύση στα προβλήματα, αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μόνο προβλήματα, του δημόσιου πανεπιστημίου», κατέληξε χαρακτηριστικά ο κ. Μήτκας.
