Από τον 19ο αιώνα η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει “καταφέρει” να ανεβάσει τη θερμοκρασία του πλανήτη κατά περίπου 1,1 βαθμούς Κελσίου κυρίως με το να καίει κάρβουνο, πετρέλαιο και φυσικό αέριο για ενέργεια. Τις συνέπειες τις βλέπουμε φέτος (και όχι μόνο) σε όλον τον κόσμο. Μόνο το καλοκαίρι που διανύουμε, τα κύματα καύσωνα –σε συνδυασμό με παράγοντες όπως οι ελλιπείς κρατικές υποδομές– έχουν οδηγήσει σε τεράστιες πυρκαγιές στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, σε πλημμύρες στη Γερμανία και την Κίνα, όπως επίσης και σε τεράστια μέτωπα φωτιάς στη Σιβηρία, την Τουρκία και την Ελλάδα.
Όλα αυτά όμως είναι μόνο η αρχή σύμφωνα με την έκθεση της ομάδας επιστημόνων από τα Ηνωμένα Έθνη (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC). Ακόμα κι αν αποφάσιζαν τώρα όλες οι χώρες του κόσμου να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η υπερθέρμανση του πλανήτη πιθανότατα θα αυξηθεί γύρω στους 1,5 βαθμούς Κελσίου τις επόμενες δύο δεκαετίες. Με λίγα λόγια, μας περιμένει ένα ακόμα πιο θερμό μέλλον.
Από τις φωτιές στις πλημμύρες
Είναι ξεκάθαρο πια ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει προκαλέσει άνοδο της θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα, τον ωκεανό και τη γη. Σύμφωνα με την έκθεση της IPCC που εκπονείται περίπου κάθε τέσσερα χρόνια και δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα, η κλίμακα των πρόσφατων αλλαγών είναι πρωτοφανής.
Όπως επισημαίνεται, η παγκόσμια θερμοκρασία ήταν 1,09 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη τη δεκαετία 2011-2020 από ό,τι το διάστημα 1850-1900. Τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν τα πιο ζεστά που έχουν καταγραφεί από το 1850, ενώ ο πρόσφατος ρυθμός αύξησης της στάθμης της θάλασσας έχει σχεδόν τριπλασιαστεί σε σύγκριση με την περίοδο 1901-1971.
Η έκθεση προβλέπει ότι τις επόμενες δεκαετίες με την αύξηση κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου θα υπάρξουν αυξανόμενα κύματα καύσωνα, μεγαλύτερες θερμές εποχές και μικρότερες κρύες εποχές, καθώς και αλλαγές στα πρότυπα βροχοπτώσεων που θα φέρουν πλημμύρες και ξηρασίες.
Ακόμα χειρότερα με μια αύξηση 2 βαθμών Κελσίου, οι ακραίες θερμοκρασίες θα έφταναν πιο συχνά σε κρίσιμα όρια ανοχής για τη γεωργία και την υγεία. Η ακραία ζέστη που είδαμε το 2021 φέρει όλα τα χαρακτηριστικά της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον ανθρώπινο παράγοντα, σημειώνεται στην έκθεση.
Η Αρκτική θερμαίνεται δύο φορές πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Όπως αναφέρεται στην ανάλυση των επιστημόνων του ΟΗΕ, η περαιτέρω θέρμανση θα ενισχύσει την απόψυξη του μόνιμου πάγου και την απώλεια εποχιακής κάλυψης χιονιού, τήξη παγετώνων και φύλλων πάγου και απώλεια καλοκαιρινού θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική.
Ακόμη και στους 1,5 βαθμούς Κελσίου θέρμανσης, οι έντονες βροχοπτώσεις και οι σχετικές πλημμύρες αναμένεται να ενταθούν και να γίνουν πιο συχνές στις περισσότερες περιοχές της Αφρικής και της Ασίας με υψηλό επίπεδο βεβαιότητας. Πιο συχνές και σοβαρές ξηρασίες προβλέπονται σε μερικές περιοχές σε όλες τις ηπείρους εκτός από την Ασία. Αυτές οι αλλαγές γίνονται χειρότερες στους 2 βαθμούς Κελσίου της θέρμανσης.
Δράσεις τώρα για να προλάβουμε
Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, περιέγραψε την κατάσταση ως “έναν κόκκινο συναγερμό για την ανθρωπότητα”. “Η σκληρή πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής εμφανίζεται σε πραγματικό χρόνο μπροστά στα μάτια μας”, δήλωσε και ο γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), καθηγητής Petteri Taalas. “Είναι μια πρόγευση για το τι αντιμετωπίζουν οι επόμενες γενιές. Ορισμένες από τις αρνητικές αλλαγές είναι ήδη “κλειδωμένες” στο κλιματικό σύστημα, αλλά άλλες μπορούν να αντιμετωπιστούν εάν κάνουμε τώρα ισχυρές, γρήγορες και συνεχείς μειώσεις των εκπομπών. Ωστόσο, οι συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου, ιδιαίτερα το διοξείδιο του άνθρακα, παραμένουν σε επίπεδα ρεκόρ”, πρόσθεσε.
“Εκτός από τον μετριασμό του κλίματος, είναι απαραίτητο να επενδύσουμε στην κλιματική προσαρμογή, καθώς η αρνητική τάση στο κλίμα θα συνεχιστεί τις επόμενες δεκαετίες ανεξάρτητα από την επιτυχία μας στον μετριασμό. Ένας ισχυρός τρόπος προσαρμογής είναι η επένδυση σε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και παρατήρησης καιρού. Μόνο τα μισά από τα 193 μέλη του WMO διαθέτουν υπερσύγχρονες καιρικές, κλιματικές και υδρολογικές υπηρεσίες”, δήλωσε ο P. Taalas.
Τι πρέπει να γίνει;
Το επόμενο διάστημα θα χρειαστεί μεγαλύτερη συνεργασία ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, μεταξύ άλλων, για να “πείσουν” την Κίνα να δεχτεί τη δέσμευση για “net zero” ή μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050. Για την ώρα η Κίνα έχει βάλει ως στόχο το 2060.
Παράλληλα θα πρέπει να δοθεί στην Ινδία η βοήθεια που ζητάει εδώ και καιρό, καθώς οι αναπτυσσόμενες χώρες που ρυπαίνουν σε πολύ χαμηλότερο βαθμό κατά κεφαλήν είναι υποχρεωμένες να μειώσουν τους ρύπους στον ίδιο βαθμό με τις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες.
Περιοχές όπως η Αφρική –η οποία μετά βίας ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή αλλά η ίδια θα υποστεί από τις χειρότερες επιπτώσεις της– θα χρειαστούν κίνητρα για να κατευθυνθούν προς μια “πράσινη” ανάπτυξη. Το ίδιο ισχύει και για μεσαίες οικονομίες όπως η Βραζιλία και η Ινδονησία.
Σ’ αυτή την προσπάθεια θα χρειαστεί η αρωγή του ιδιωτικού τομέα ή μάλλον η πίεση του δημόσιου και η πιο “σφιχτή” νομοθεσία απέναντι σε πολυεθνικούς ομίλους που αποτελούν μεγάλους ρυπαντές.
Η στροφή που χρειάζεται για τη διάσωση του πλανήτη δεν είναι εύκολη επιδίωξη. Ωστόσο η αυστηρή προειδοποίηση των επιστημόνων του ΟΗΕ αναβαθμίζει τη σημασία της Συνόδου για το Κλίμα COP26 που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη τον Νοέμβριο.
