Τέλειωσαν άραγε οι μύθοι; Για πάντα; Το σκεπτόμαστε και το συζητάμε όλοι μετά τον οικουμενικό αποχαιρετισμό στον Μίκη. Η απάντηση είναι «μάλλον ναι». Μάλλον, γιατί η Ιστορία παίζει παράξενα παιχνίδια και εκεί που είναι γραμμική μπορεί να πάρει έναν απροσδόκητο δρόμο, που θα οδηγήσει σε νέους μύθους.
Στην Ελλάδα ήταν η Αριστερά που ήξερε να φτιάχνει και να συντηρεί μύθους. Είχε μαζί της το πιο ζωντανό κομμάτι της διανόησης και του καλλιτεχνικού κόσμου, που ανέδειξε και ύμνησε τους μύθους της. Ο Εμφύλιος και κατόπιν η χούντα τής χάρισαν την απόλυτη ηγεμονία. Εφτιαχνε είδωλα και συνθήματα με μεγάλη ευκολία. Και βέβαια, ήταν πολύ ικανή στην αποδόμηση των προτύπων και των πρωταγωνιστών της άλλης πλευράς, του Κέντρου και της Δεξιάς. Είχε μαζί της το πάθος, την αίσθηση ενός ανεκπλήρωτου ονείρου, τη δύναμη της πίκρας και της αφάνταστης ταλαιπωρίας των ηττημένων. Επαιξε με όλες τις ευαίσθητες χορδές του ελληνικού υποσυνειδήτου.
Το Κέντρο και η Δεξιά δεν μπόρεσαν ποτέ να αντιπαρατεθούν στον στίβο της μυθοπλασίας και των συμβόλων. Ειδικά μετά τη Μεταπολίτευση το Κέντρο πολτοποιήθηκε από την επέλαση του αριστερόστροφου λαϊκισμού και έμεινε να παίζει τον αποστασιοποιημένο μπαλαντέρ, μια προς τα αριστερά και μια προς τα δεξιά. Οσο για τη Δεξιά, λειτουργούσε, και ήταν λογικό, ενοχικά και χωρίς αυτοπεποίθηση. Ή, όπως έλεγε συχνά ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, «σαν να έχει ψυχή καρδερίνας». Ενα κομμάτι της μπερδεύτηκε μάλιστα και με μεγάλη αγωνία δανείστηκε μύθους και ιδεολογήματα της Αριστεράς προκειμένου να επιβιώσει.
Ο Μίκης ήταν ο τελευταίος μύθος γιατί βγήκε μέσα από τις μυλόπετρες και τις αντιφάσεις της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, από γεγονότα που δεν θα ξαναζήσουμε: έναν πόλεμο, έναν Εμφύλιο, μια δικτατορία. Ηταν οικουμενικός, γιατί ο καθένας διάλεγε με ποιον «Μίκη» συμφωνούσε, αυτόν του Δεκέμβρη ή αυτόν των Πρεσπών. Βέτο στη μυθοποίηση δεν υπήρξε και δεν μπορούσε να υπάρξει. Σε όλους μιλούσαν το πάθος και η αγάπη του για τη Ρωμιοσύνη.
Οι μύθοι όμως τέλειωσαν. Η εποχή μας είναι εποχή απομυθοποίησης σε όλη τη Δύση, εποχή όπου γκρεμίζονται με μανία αγάλματα και πρότυπα. Η Αριστερά ήλθε στην εξουσία, ίσως με σημαντική χρονική καθυστέρηση, που επέτρεψε τη δική της απομυθοποίηση. Συμβιβάστηκε, κρίθηκε, έπεισε κάποιους, απογοήτευσε άλλους. Το τι είναι Αριστερά και τι Δεξιά λίγο απασχολεί στην εποχή μας, ιδίως τις νεότερες γενιές. Οι συνεχείς αναφορές στην αποστασία, στον Δεκέμβρη ή, αντίστοιχα, στον συμμοριτοπόλεμο… δεν λένε τίποτα σε κανέναν, ιδίως και πάλι στις νέες γενιές.
Αυτό δεν είναι απαραιτήτως καλό· κάθε άλλο. Γιατί η εργαλειοποίηση της Ιστορίας μπορεί να μοιάζει ρετρό, η άγνοια γύρω από αυτήν όμως οδηγεί σε άρρωστους μύθους και, τελικά, στην εποχή των τεράτων.
