Είναι γεγονός ότι με αφορμή τον διαγωνισμό για το έργο ανάπλασης της πλατείας Υπαπαντής στην Καλαμάτα, το τελευταίο διάστημα πραγματοποιείται ένας ιδιαίτερα ενδιαφέρων δημόσιος διάλογος σχετικά με την ανάγκη προστασίας και ανάδειξης των αρχαίων μνημείων της περιοχής.
Όποιος παρακολουθεί όσα γράφονται και συζητούνται στη δημόσια σφαίρα, εύκολα διαπιστώνει ότι όλοι οι θεσμικοί φορείς, από το υπουργείο Πολιτισμού, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, τη Δημοτική Αρχή και το Δημοτικό Συμβούλιο, μέχρι τους επιστήμονες, αλλά και τους πολίτες, τοποθετούνται υπέρ της διαφύλαξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μέσω καταρχήν της προστασίας των αρχαίων ευρημάτων και ακολούθως της ανάδειξής τους, με σκοπό τη διασύνδεση της σύγχρονης πόλης της Καλαμάτας με την ιστορική πόλη των αρχαίων Φαρών.
Πέραν όμως των προθέσεων για την ανάδειξη των αρχαίων, βασικό ζητούμενο σε κάθε τέτοια περίπτωση είναι ο τρόπος που αυτή η ανάδειξη θα επιτευχθεί, έτσι ώστε αφενός να υπάρξει μια ρεαλιστική και βιώσιμη λύση, που δεν θα επηρεάσει αρνητικά την καθημερινότητα των πολιτών της περιοχής, αλλά και αφετέρου να διασφαλιστεί ότι τα αρχαία προφυλάσσονται, εκτίθενται και συντηρούνται επαρκώς. Δυστυχώς αυτό το δεύτερο σημείο αποτελεί ίσως το πιο προβληματικό ζήτημα στη σημερινή συγκυρία. Κι αυτό διότι μέχρι σήμερα, δεν έχει εκπονηθεί και δεν έχει εγκριθεί κάποια μελέτη η οποία θα προδιαγράφει με ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τρόπο, τη μέθοδο διαφύλαξης των αρχαίων αυτών ευρημάτων. Η μόνη σχετική ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση έγινε το 2010, κατά τη διαμόρφωση του πλαισίου του σημερινού διαγωνισμού, ωστόσο ο αρμόδιος επιστημονικός φορέας της χώρας, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), την απέρριψε ως μη επαρκή, γνωμοδοτώντας υπέρ της κατάχωσης ως καλύτερης μεθόδου για τη διαφύλαξη των αρχαίων.
Συμπερασματικά λοιπόν, είναι θετικές και χρήσιμες οι προθέσεις, οι δημόσιες τοποθετήσεις και οι απόψεις που εκφράζονται, ωστόσο χωρίς νέα δεδομένα και κυρίως χωρίς μία συγκεκριμένη και υλοποιήσιμη προσέγγιση, η ανάδειξη των αρχαίων είναι φανερό ότι δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.
Για να αρθεί αυτή η συνθήκη, είναι απαραίτητο να υπάρξουν νέα στοιχεία που να επιτρέπουν την επαναφορά της αρχικής μελέτης, όπως αυτή υποβλήθηκε στο υπουργείο Πολιτισμού το 2011 και περιελάμβανε την ανάδειξη μέρους αρχαίων καταλοίπων στη νοτιοανατολική πλευρά της πλατείας με τοποθέτηση άθραυστου γυαλιού. Στα στοιχεία αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνονται οι προδιαγραφές ενός νέου, σύγχρονου, κατάλληλου και ολοκληρωμένου τρόπου για την ανάδειξη, συντήρηση και έκθεση των αρχαίων αυτών και να διασφαλίζεται μέσω ενός ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος, ότι δεν θα τεθεί σε κίνδυνο ολόκληρο το έργο της ανάπλασης.
Πέραν των ανωτέρω, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι η αναζήτηση της ιστορίας της Καλαμάτας δεν εξαντλείται στα αρχαία της Υπαπαντής. Δεν είναι λίγοι όσοι εκτιμούν ότι η αρχαία πόλη των Φαρών κατά κύριο λόγο δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε γύρω από το Κάστρο της Καλαμάτας. Χθες η υπουργός Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη, από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων έδωσε μια νέα προοπτική, όσον αφορά στη διασύνδεση της Καλαμάτας με την ιστορία της. Επί της ουσίας εκδήλωσε τη θετική στάση του υπουργείου απέναντι σε μια συστηματική αρχαιολογική έρευνα στο Κάστρο. Μια έρευνα η οποία με τη συμμετοχή και συνδρομή τόσο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, όσο και του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, θα βασίζεται σε επιστημονικά και ιστορικά κριτήρια και όχι σε τυχαία ευρήματα, και με αυτόν τον τρόπο θα αποτελέσει τελικά μια πιο δόκιμη προσέγγιση για την έρευνα και ανάδειξη της ιστορίας της πόλης.
Με αυτά τα δεδομένα είναι φανερό ότι οι προοπτικές που έχουμε μπροστά μας είναι ποικίλες και πολυδιάστατες. Με σύνεση και νηφαλιότητα, οφείλουμε να ακούσουμε τους ειδικούς και να τους επιτρέψουμε να μας υποδείξουν τον δρόμο που πρέπει να ακολουθηθεί στη βάση ενός ρεαλιστικού σχεδίου, το οποίο θα κληθούμε στη συνέχεια όλοι μας να στηρίξουμε.
