Πριν από τρεις μήνες κανείς δεν ήξερε τον SARS-CoV-2 (η επίσημη ονομασία του νέου κορονοϊού που προκαλεί τον COVID-19). Τώρα η πανδημία έχει σκορπίσει τον φόβο σε ολόκληρο τον πλανήτη, με περίπου μισό εκατ. κρούσματα (τα επιβεβαιωμένα μόνο) και έχει κλειστεί στο σπίτι του το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή περίπου 3 δισ. άνθρωποι.
Εκτός από τους ανθρώπους, έχει συνθλίψει οικονομίες και συστήματα υγείας σε πολλές χώρες, με γεμάτα νοσοκομεία και άδειους δρόμους και γραφεία. Έχει χωρίσει ανθρώπους από τους συγγενείς και τους φίλους τους. Ένας άγνωστος μέχρι πριν λίγο καιρό ιός που έχει αλλάξει τον κόσμο όπως τον ξέραμε. Όπως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ή η 11η Σεπτεμβρίου, αυτή η πανδημία καταγράφεται ήδη στις σελίδες της Ιστορίας ως ΤΟ γεγονός του 2020.
«Ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος για μια πανδημία»
Οι προειδοποιήσεις ότι ο κόσμος δεν είναι έτοιμος για μια πανδημία, δεν ήταν λίγες. Ο Μπιλ Γκέιτς το είχε πει από το 2015, σε ομιλία του στο TED2015.
Τον Οκτώβριο, το Johns Hopkins έκανε μια προσομοίωση για το τι θα μπορούσε να συμβεί αν ένας νέος κορονοϊός εξαπλωνόταν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και τώρα έχει συμβεί. Τα υποθετικά σενάρια έγιναν πραγματικότητα. Το «κι αν;» έγινε «και τώρα τι;», γράφει το Atlantic.
Και τώρα τι; Πως θα τελειώσει όλο αυτό; Θα τελειώσει;
Όπως γράφει ο συντάκτης του Atlantic, οι ζωές των ανθρώπων της νέας γενιάς, των μωρών που γεννιούνται τώρα με τον φόβο του COVID-19 (ας την πούμε Generation C) θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τις αποφάσεις που θα ληφθούν τις επόμενες εβδομάδες και από τις απώλειες που θα υποστούμε ως συνέπεια.
Το φιάσκο δε με τα τεστ, ή μάλλον την έλλειψή τους, ήταν καθοριστικό γιατί δεν μπόρεσαν να εντοπιστούν τα κρούσματα και άρα η εξάπλωση του ιού.
Οι επόμενοι μήνες
Το βασικό τους επόμενους μήνες είναι το σύστημα υγείας. Δηλαδή η θωράκισή του. Μια μελέτη που έγινε από μια ομάδα στο Imperial College του Λονδίνου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εάν η πανδημία αφεθεί ανεξέλεγκτη, τα κρεβάτια στα νοσοκομεία θα γεμίσουν μέχρι τα τέλη Απριλίου (αυτό βέβαια ανάλογα με τη χώρα και τη διαθεσιμότητα). Μέχρι τα τέλη Ιουνίου, για κάθε διαθέσιμο κρεβάτι ΜΕΘ, θα υπάρχουν περίπου 15 ασθενείς COVID-19 που θα χρειάζονται εντατική. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, η πανδημία θα έχει σκοτώσει 2,2 εκατομμύρια Αμερικανούς (χωρίς να υπολογίζονται όσοι θα χάσουν τη ζωή τους από άλλα αίτια, όπως τροχαία, εγκεφαλικά, επειδή δεν θα έχουν δυνατότητα πρόσβασης στα νοσοκομεία). «Αυτό είναι το χειρότερο σενάριο», γράφει το Atlantic.
Για να το αποφύγουμε, πρέπει να συμβούν τα εξής – και γρήγορα.
- Το πρώτο και σημαντικότερο είναι να παραχθούν γρήγορα μάσκες, γάντια και εξοπλισμός ατομικής προστασίας. Εάν οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης δεν μπορούν να παραμείνουν υγιείς, όλο το σύστημα θα καταρρεύσει. Σε πολλές χώρες, τα αποθέματα είναι ήδη ελάχιστα και οι γιατροί επαναχρησιμοποιούν μάσκες μεταξύ των ασθενών. Αυτές οι ελλείψεις συμβαίνουν επειδή ο ιατρικός εξοπλισμός γίνεται κατά παραγγελία και εξαρτώνται από τις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού που βρίσκονται σήμερα σε δύσκολη θέση. Η επαρχία Χουμπέι στην Κίνα, το επίκεντρο της πανδημίας, ήταν επίσης κέντρο παραγωγής ιατρικών μασκών. Μια λύση -που ήδη γίνεται από κάποια κράτη- είναι παραγωγή μασκών από βιομηχανίες που πριν παρήγαγαν άλλα προϊόντα.
- Το δεύτερο είναι η μαζική ανάπτυξη τεστ για τον COVID-19.Ο ΠΟΥ έχει προειδοποιήσει όλες τις χώρες ότι το βασικό είναι να γίνονται όλο και περισσότερα τεστ για να εντοπίζεται ο ιός. Στην Γερμανία εκτιμάται ότι υπάρχουν τόσοι λίγοι θάνατοι αναλογικά με τα κρούσματα γιατί γίνονται περισσότερα τεστ. Στην Ελλάδα, που τα τεστ γίνονται επιλεκτικά, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον κορονοϊό, κ. Τσιόδρας, έχει αναφέρει ότι σήμερα εκτιμάται ότι τα κρούσματα στη χώρα μας ανέρχονται μεταξύ 8.000 και 10.000, τη στιγμή που τα επιβεβαιωμένα δεν έχουν ξεπεράσει τα 1.000.
- Τα παραπάνω μέτρα θα πάρουν χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου η πανδημία είτε θα επιταχυνθεί πέρα από την ικανότητα του συστήματος υγείας να ανταπεξέλθει ή αργά σε συγκρατημένα επίπεδα. Έτσι, η πορεία της – και η μοίρα των εθνών – εξαρτάται τώρα από το τρίτο πράγμα που συμβαίνει ήδη: η κοινωνική αποστασιοποίηση. Σκεφτείτε με αυτό τον τρόπο: Υπάρχουν τώρα μόνο δύο ομάδες στις κοινωνίες. Η ομάδα Α περιλαμβάνει όλους όσους εμπλέκονται στην υγεία, όσους μάχονται με τον ιό, είτε πρόκειται για τη θεραπεία ασθενών, είτε για δοκιμές θεραπειών και εμβολίων, είτε για προμήθειες προϊόντων. Η ομάδα Β περιλαμβάνει όλους τους υπόλοιπους. Η δουλειά της ομάδας Β είναι να βοηθήσει ώστε η ομάδα Α να «αγοράσει» περισσότερο χρόνο. Η ομάδα Β πρέπει τώρα να «αμβλύνει την καμπύλη» της μετάδοσης με φυσική απομόνωση από άλλους ανθρώπους.
Για να αποτραπεί η μελλοντική κατάρρευση του συστήματος υγείας, αυτά τα φαινομενικά δραστικά βήματα πρέπει να ληφθούν αμέσως. Ο Τραμπ έχει δείξει πρόθυμος να σταματήσει το μέτρο της κοινωνικής αποστασιοποίησης για χάρη της οικονομίας. Το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας εκτιμά ότι με τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης μπορεί να μειωθεί το ποσοστό μόλυνσης κατά 95%. «Η εγκατάλειψη της κοινωνικής αποστασιοποίησης θα ήταν ανόητη τακτική», γράψει το Atlantic. «Η εγκατάλειψη της κοινωνικής αποστασιοποίησης τώρα, που οι έρευνες και ο προστατευτικός εξοπλισμός είναι σε έλλειψη, θα ήταν καταστροφική».
Τα σενάρια για το μέλλον
Ακόμα και μια τέλεια απάντηση δεν θα σταματήσει την πανδημία, αναφέρει το Atlantic. Όσο ο ιός επιμένει σε κάποιο σημείο της γης, υπάρχει η πιθανότητα ένας μολυσμένος ταξιδιώτης να ξαναρχίσει νέες σπίθες σε χώρες που έχουν ήδη σβήσει τις πυρκαγιές τους. Αυτό συμβαίνει ήδη στην Κίνα, τη Σιγκαπούρη και άλλες ασιατικές χώρες που φαινόταν για λίγο ότι ο ιός ήταν υπό έλεγχο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον: ένα πολύ απίθανο, ένα πολύ επικίνδυνο και ένα πολύ μακροπρόθεσμο.
Το πρώτο σενάριο είναι ότι όλα τα κράτη θα καταφέρουν να θέσουν υπό έλεγχο τον ιό, όπως έγινε με τον SARS το 2003. Δεδομένης της έκτασης της πανδημίας, ωστόσο, και του πόσο άσχημα είναι τα πράγματα σε πολλές χώρες, οι πιθανότητες παγκόσμιου ταυτόχρονου ελέγχου του ιού, είναι ελάχιστες.
Το δεύτερο σενάριο είναι ότι και αυτός ο ιός θα κάνει ότι έκαναν και άλλοι ιοί που προκάλεσαν πανδημίες γρίπης στο παρελθόν: θα περάσει από τον παγκόσμιο πληθυσμό και θα αφήσει πίσω του αρκετούς επιζώντες με ανοσία πλέον και τελικά δεν θα μπορεί να βρει ξενιστή για να επιβιώσει. Αυτό είναι το γνωστό πλέον σενάριο της «ανοσίας της αγέλης». Είναι η πιο γρήγορη λύση και γι’ αυτό είναι ελκυστική σε κάποιους ηγέτες (βλέπε Μπόρις Τζόνσον). Αλλά είναι μια λύση με τρομερό κόστος: ο SARS-CoV-2 είναι πιο μεταδοτικός και θανατηφόρος από την γρίπη και πιθανόν να αφήνει πίσω του πολλά εκατομμύρια νεκρούς και πολλά κατεστραμμένα συστήματα υγείας. Εκτός από τη Βρετανία, και οι ΗΠΑ φλερτάρουν με αυτό το σενάριο.
Το τρίτο σενάριο είναι ότι ο κόσμος αντιδρά με λύσεις όπως αυτές που έχουμε δει μέχρι σήμερα για να κερδίσει χρόνο μέχρι να παραχθεί ένα εμβόλιο. Αυτή είναι η καλύτερη επιλογή, αλλά και η πιο περίπλοκη και χρονοβόρα.
Εξαρτάται, αρχικά, από την παρασκευή εμβολίου. Εάν επρόκειτο για πανδημία γρίπης, τα πράγματα θα ήταν ευκολότερα. Ο επιστημονικός κόσμος έχει εμπειρία στην παρασκευή εμβολίων γρίπης και το κάνει κάθε χρόνο. Αλλά δεν υπάρχουν τώρα εμβόλια για κορονοϊούς – μέχρι τώρα, αυτοί οι ιοί φαινόταν να προκαλούν ασθένειες που ήταν ήπιες ή σπάνιες – έτσι οι έρευνες πρέπει να ξεκινήσουν από το μηδέν.
Τα πρώτα βήματα ήταν εντυπωσιακά γρήγορα. Την περασμένη Δευτέρα, ένα πιθανό εμβόλιο που δημιουργήθηκε από τη Moderna, μπήκε στη φάση των πρώιμων κλινικών ελέγχων. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 63 ημέρες ώστε οι επιστήμονες να αναλύσουν τα γονίδια του ιού για πρώτη φορά και να γίνουν οι πρώτες δοκιμές σε ανθρώπους. Η αρχική δοκιμή θα πει απλά στους ερευνητές εάν το εμβόλιο φαίνεται ασφαλές και εάν μπορεί πραγματικά να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Μετά οι ερευνητές θα πρέπει να ελέγξουν ότι όντως αποτρέπει τη μόλυνση από τον SARS-CoV-2. Θα χρειαστεί να κάνουν δοκιμές σε ζώα και δοκιμές μεγάλης κλίμακας σε ανθρώπους για να διασφαλίσουν ότι το εμβόλιο δεν προκαλεί σοβαρές παρενέργειες. Θα χρειαστεί να μάθουν ποια δόση απαιτείται, πόσες δόσεις χρειάζονται οι άνθρωποι, αν το εμβόλιο λειτουργεί σε ηλικιωμένους και εάν απαιτεί κάτι άλλο για να γίνει πιο αποτελεσματικό.
Υπάρχει επίσης μια ακόμα διαφορά από τα άλλα εμβόλια. Τα υπάρχοντα εμβόλια δρουν παρέχοντας στο σώμα αδρανοποιημένους ή κατακερματισμένους ιούς, επιτρέποντας στο ανοσοποιητικό σύστημα να προετοιμάσει τις αμυντικές του μεθόδους, όταν και αν χρειαστεί. Αντίθετα, το εμβόλιο της Moderna περιλαμβάνει ένα στέλεχος του γενετικού υλικού του SARS-CoV-2 – το RNA του. Η ιδέα είναι ότι το σώμα μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτόν το φλοιό για να χτίσει τα δικά του ιικά τμήματα, τα οποία στη συνέχεια θα αποτελέσουν τη βάση προετοιμασίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτή η προσέγγιση λειτουργεί σε ζώα, αλλά δεν είναι αποδεδειγμένο ότι λειτουργεί στους ανθρώπους. Αντιθέτως, Γάλλοι επιστήμονες προσπαθούν να τροποποιήσουν το υπάρχον εμβόλιο της ιλαράς χρησιμοποιώντας στοιχεία του νέου κορονοϊού.
Όμως, όποιος από τους τρόπους αποδειχθεί ο πιο αποτελεσματικός, θα χρειαστούν 12 έως 18 μήνες για να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ευρεία κλίμακα.
Πράγμα που σημαίνει ότι αυτός ο κορονοϊός θα είναι μέρος της ζωής μας για τουλάχιστον ένα χρόνο, αν όχι για πολύ περισσότερο. Εάν τα σημερινά περιοριστικά μέτρα δείχνουν να λειτουργούν, η πανδημία μπορεί να περιοριστεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επιστρέψουμε σε κάτι που θα μοιάζει με ομαλότητα. Τα γραφεία θα μπορέσουν να γεμίσουν ξανά, το ίδιο και τα μπαρ και τα καφέ. Τα σχολεία θα μπορούσαν να ξανανοίξουν και οι φίλοι και συγγενείς να αγκαλιαστούν ξανά. Αλλά όσο το παλιό status quo επιστρέφει, το ίδιο θα κάνει και ο ιός. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κοινωνία πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή απομόνωση μέχρι το 2022. Αλλά «πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ζήσουμε πολλαπλές περιόδους κοινωνικής αποστασιοποίησης», λέει ο Στέφεν Κίσλερ του Χάρβαρντ.
Τι θα αφήσει πίσω της αυτή η πανδημία
Φυσικά το θέμα της υγείας όλων μας και το πως θα βγούμε από αυτή την πανδημία είναι μια μόνο πτυχή της νέας πραγματικότητας.
- Η οικονομία βιώνει ένα σοκ τόσο ξαφνικό και ολέθριο που λίγοι εν ζωή άνθρωποι έχουν βιώσει στο παρελθόν. Περίπου ένας στους πέντε Αμερικανούς έχουν χάσει είτε ώρες εργασίας είτε τις δουλειές τους. Τα ξενοδοχεία είναι άδεια. Οι αεροπορικές παλεύουν για την επιβίωση. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι κλειστές για άγνωστο χρονικό διάστημα. Οι ανισότητες θα διευρυνθούν.
- Μετά την πανδημία, αναμένεται και μια δεύτερη: αυτή της ψυχικής υγείας. Σε μια περίοδο έντονου στρες, φόβου και αβεβαιότητας, οι άνθρωποι αποκόπτονται από αυτό που έχουν περισσότερο ανάγκη, την καταπραϋντική ανθρώπινη επαφή. Οι αγκαλιές, οι χειραψίες, τα φιλιά είναι πλέον επικίνδυνα. Τα άτομα με άγχος ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δυσκολεύονται περισσότερο. Οι ηλικιωμένοι, οι οποίοι είναι ήδη αποκλεισμένοι από μεγάλο μέρος της δημόσιας ζωής, καλούνται να αποστασιοποιηθούν ακόμη περισσότερο, εμβαθύνοντας τη μοναξιά τους. Οι Ασιάτες ήδη υποφέρουν από ρατσιστικές προσβολές, που τροφοδοτούνται και από τον ίδιο τον πρόεδρο των ΗΠΑ όταν μιλά για τον «κινεζικό ιό». Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης παιδιών είναι πιθανό να αυξηθούν, στα πλαίσια της καραντίνας. Τα παιδιά μπορεί να υποστούν ψυχικό τραύμα που θα μείνει μαζί τους μέχρι την ενηλικίωση. Οι επιζώντες του COVID-19 μπορεί να στιγματιστούν. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας θα χρειαστούν χρόνο για να ξεπεράσουν αυτό που βίωσαν: Ένα έως δύο χρόνια αφού ο SARS χτύπησε το Τορόντο, γιατροί και νοσηλευτές που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, μετά ήταν λιγότερο παραγωγικοί και αρκετοί ήρθαν αντιμέτωποι με το μετατραυματικό στρες. Οι άνθρωποι που θα έχουν περάσει μεγάλο διάστημα σε καραντίνα είναι πιθανό να εκδηλώσουν αγοραφοβία.
- Οι πανδημίες μπορούν επίσης να προκαλέσουν κοινωνική αλλαγή. Οι άνθρωποι, οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί μπόρεσαν εξαιρετικά γρήγορα να υιοθετήσουν νέες πρακτικές που μέχρι τότε δαιμονοποιούσαν, όπως η εργασία από το σπίτι, οι τηλεδιασκέψεις όπου μπορούν να συμπεριληφθούν και άτομα με αναπηρίες, σωστές άδειες ασθενείας και διευκολύνσεις για την φροντίδα των παιδιών. Ίσως ο κόσμος καταλάβει πόσο σημαντικό είναι ένα δίκαιο και προσβάσιμο από όλους σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.
Πηγή: Atlantic
