Πέντε στρατηγικές χρησιμοποιούσαν οι πολιτισμοί της ύστερης αρχαιότητας και οι κοινωνίες από τον 13ο έως τον 19ο αιώνα για να αντιμετωπίσουν τις κλιματικές αλλαγές της εποχής τους, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature από μια διεθνή διεπιστημονική ομάδα, ανάμεσα στα μέλη της οποίας είναι και η Ελληνίδα Δρ. Ελενα Ξοπλάκη από το Ινστιτούτο Γεωγραφίας και το Κέντρο Διεθνούς Ανάπτυξης και Περιβαλλοντικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο Justus Liebig Giessen στη Γερμανία.
Η έρευνα που εξετάζει την ιστορία του κλίματος και την αντίδραση των κοινωνιών δείχνει ότι οι κοινωνίες του παρελθόντος ήταν αρκετά ανθεκτικές και ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στις κλιματικές αλλαγές που ήταν όμως λιγότερο σοβαρές από τις σημερινές μεταβολές του κλίματος. Στόχος της έρευνας, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, είναι να να βοηθήσει στον εντοπισμό περαιτέρω παραδειγμάτων ανθεκτικότητας στο παρελθόν, να υποστηρίξει τις προσπάθειες προσαρμογής στην τρέχουσα κλιματική αλλαγή και τις ενέργειες για τη δραστική και γρήγορη μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Χρησιμοποιώντας νέα ερευνητικά εργαλεία, η ομάδα εξέτασε τις περιπτώσεις κοινωνιών που κατάφεραν να προσαρμοστούν σε δύο από τις πιο ευρέως μελετημένες περιόδους κλιματικής αλλαγής: τη Μικρή Παγετώδη Εποχή της Ύστερης Αρχαιότητας του 6ου αιώνα και τη Μικρή Παγετώδη Εποχή του 13ου έως 19ου αιώνα.
«Αν και οι δύο περίοδοι προκάλεσαν δυσκολίες σε πολλές κοινότητες, οι μελέτες μας δείχνουν ότι οι πληθυσμοί μπόρεσαν να προσαρμοστούν με πέντε στρατηγικές», λέει η Δρ. Ξοπλάκη.
«Βρήκαν νέες κοινωνικοοικονομικές ευκαιρίες, βασίζονταν σε ισχυρά ενεργειακά συστήματα, δημιούργησαν νέους πόρους μέσω του εμπορίου, ανταποκρίθηκαν αποτελεσματικά σε ακραία φυσικά γεγονότα ή μετανάστευσαν σε νέα περιβάλλοντα», σημειώνει.
Οι ερευνητές εξέτασαν ιζηματογενή δείγματα λιμνών, σπηλαιοαποθέματα και δεδομένα που είναι έμμεσοι δείκτες του κλίματος για να μελετήσουν ένα παράδειγμα «ανθεκτικότητας» στα τέλη της ρωμαϊκής εποχής στην ανατολική Μεσόγειο.
Τα δεδομένα έδειξαν αυξημένη βροχόπτωση τους χειμώνες κατά τον 5ο αιώνα που συνεχίστηκε σε όλη τη Μικρή Παγετώδη Εποχή της Ύστερης Αρχαιότητας. Το αποτέλεσμα ήταν αύξηση στην καλλιέργεια σιτηρών και τη βοσκή ζώων που προκάλεσε επέκταση των οικισμών σε πυκνότητα και έκταση, σύμφωνα με συνδυαστικά δεδομένα από αναλύσεις γύρης και αρχαιολογικών τεκμηρίων.
Οι περιφερειακές οικονομικές πρακτικές επέτρεψαν την εύκολη ανταλλαγή αγαθών μεταξύ των κοινοτήτων και επέτρεψαν στους καταναλωτές να μοιράζονται τα οφέλη της αυξημένης γεωργικής παραγωγής, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες στην ανακοίνωση τους. Οι ελίτ των κοινωνιών επένδυσαν στη γεωργία προσανατολισμένοι στην αγορά και χρηματοδότησαν την κατασκευή φραγμάτων και άλλων υποδομών που επέτρεψαν στους αγρότες να διαχειρίζονται το νερό πιο αποτελεσματικά.
Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερες και η υπερθέρμανση του πλανήτη πολύ πιο επικίνδυνη αλλά εκτιμούν, όπως δήλωσε ο Dagomar Degroot, αναπληρωτής Καθηγητής Περιβαλλοντικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown στην Ουάσιγκτον και επικεφαλής της μελέτης, ότι η κατανόηση του παρελθόντος μπορεί να αποτελέσει έναν καλύτερο οδηγό για το μέλλον.
