Όπως συχνά συμβαίνει στα πολυμερή ζητήματα, η Αμερική είχε το κλειδί. Όταν η Janet Yellen, η Υπουργός Οικονομικών, ανακοίνωσε νωρίτερα φέτος ότι ήρθε η ώρα να δοθεί ένα τέλος στην «καθοδική κούρσα» των εταιρικών φόρων, οι παρατηρήσεις της πυροδότησαν συζητήσεις για μια παγκόσμια συμφωνία αναδιάρθρωσης των ποσών των φόρων που καταβάλλουν οι πολυεθνικές εταιρείες και των επικρατειών που αυτά καταβάλλονται.
Οι συνομιλίες εστιάζονται σε δύο βασικές αλλαγές: η πρώτη σχετίζεται με την ανακατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων στις χώρες όπου πραγματοποιείται η οικονομική δραστηριότητα, και όχι εκεί όπου οι εταιρείες επιλέγουν να δηλώσουν λογιστικά τα κέρδη τους, ενώ η δεύτερη αφορά τον καθορισμό ενός ελάχιστου παγκόσμιου φορολογικού συντελεστή, πιθανότατα γύρω στο 15%.
Οι υπουργοί Οικονομικών της ομάδας των G7 έδωσαν την έγκρισή τους κατά τη διάρκεια της συνάντησης τους στις 4-5 Ιουνίου.
Η ευρύτερη ομάδα των G20 θα μπορούσε να συμφωνήσει τους όρους τον Ιούλιο, παρακινώντας τις υπόλοιπες 120 χώρες και επικράτειες που συμμετέχουν στις συνομιλίες να ευθυγραμμιστούν.
Όλες οι επαναστάσεις έχουν νικητές και ηττημένους. Σε αυτήν την περίπτωση, οι αδιαμφισβήτητοι νικητές θα είναι οι μεγάλες οικονομίες όπου οι πολυεθνικές πραγματοποιούν πολλές πωλήσεις, αλλά δηλώνουν λογιστικά μικρά φορολογητέα κέρδη, χάρη στον φορολογικό σχεδιασμό που επιτρέπει την δήλωση των εισοδημάτων σε περιοχές χαμηλής φορολόγησης.
Αυτή η αναντιστοιχία μεγάλωσε παράλληλα με την άνοδο των ψηφιακών γιγάντων όπως η Apple και η Google, τα περιουσιακά στοιχεία των οποίων είναι σε μεγάλο βαθμό άυλα.
Οι φτωχές χώρες, όπου οι παγκόσμιες εταιρείες έχουν εργοστάσια και άλλες δραστηριότητες, επωφελούνται επίσης, αν και όχι όσο νομίζουν ότι θα έπρεπε.
Οι πιο προφανείς χαμένοι θα είναι οι παράδεισοι που, ξεκινώντας πριν από περισσότερο από μισό αιώνα, διαμόρφωσαν ένα πλεονέκτημα, καθώς η παγκοσμιοποίηση απελευθέρωσε τα κεφάλαια, προσφέροντας αυτό που είδαν να αναδύεται ως ανάγκη, τον φορολογικό ανταγωνισμό, και αυτό που πολλοί άλλοι είδαν ως μια προσπάθεια ορισμένων χωρών να διορθώσουν τα οικονομικά τους προβλήματα με μέσα που έτειναν να επιδεινώσουν τα οικονομικά άλλων χωρών.
Μια μελέτη το 2018 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι περίπου το 40% των κερδών των πολυεθνικών στο εξωτερικό μεταφέρονται τεχνητά σε χώρες χαμηλής φορολογίας.
Ένας αξιωματούχος που εμπλέκεται άμεσα στις τρέχουσες συνομιλίες θεωρεί ότι η συμφωνία που διαμορφώνεται θα μπορούσε «να αποτελέσει ουσιαστικό πλήγμα για τους παραδείσους».
Ωστόσο, οι παράδεισοι έχουν διάφορα σχήματα και μεγέθη, από τους αφορολόγητους παραδείσους της Καραϊβικής έως τους κόμβους ήπιας φορολογίας στην Ευρώπη και την Ασία. Ορισμένοι έχουν λόγους να φοβούνται περισσότερο από άλλους.
Χαμένοι παράδεισοι
Τα πράγματα φαίνονται ζοφερά για τις εξωτικές περιοχές με μηδενική φορολογία, όπως οι Βερμούδες, οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι και τα νησιά Κέιμαν.
Αν και δεν έχουν έσοδα από την φορολογία των εταιρειών, βασίζονται, σε διαφορετικό βαθμό, στα τέλη που καταβάλουν οι θυγατρικές των μεγάλων εταιρειών και στα γενικότερα έσοδα που δημιουργούνται χάρη στη στρατιά από ντόπιους λογιστές, δικηγόρους και λοιπές εταιρείες παροχής υπηρεσιών που δημιουργήθηκαν για τις εξυπηρετήσουν.
Τα έσοδά τους είναι ψίχουλα σε σύγκριση με τους φόρους που εξοικονομούν αυτές οι εταιρείες, αλλά πολλά για τέτοιες μικρές οικονομίες.
Το 2018, οι εταιρικές και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες αντιπροσώπευαν πάνω από το 60% των κρατικών εσόδων των Βρετανικών Παρθένων Νήσων.
Το είδος της συμφωνίας για την οποία πιέζει η κυβέρνηση Biden – η οποία θα εφαρμόζει τον ελάχιστο παγκόσμιο συντελεστή ανά χώρα, και όχι συνολικά – θα πλήξει το επιχειρηματικό μοντέλο αυτών των παραδείσων.
Έχουν γίνει έξω φρενών, αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούν να κάνουν. Ένας διπλωμάτης δηλώνει ότι βρίσκονται στη διαδικασία «εξουδετέρωσης» τους και δεν «λαμβάνονται υπόψη» στις συνομιλίες.
«Κανείς δεν επιθυμεί να τους ακούσει». Μερικοί από αυτούς τους παραδείσους έχουν τουλάχιστον άλλες πηγές εσόδων: Τα Κέιμαν αποτελούν έδρα κερδοσκοπικών κεφαλαίων, ενώ οι Βερμούδες των ασφαλιστών.
Οι καλύτερα συνδεδεμένες οικονομίες που παραδοσιακά υπήρξαν φιλικές προς τους σχεδιαστές της εταιρικής φορολογίας, είναι λιγότερο εύκολο να απορριφθούν.
Αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ιρλανδία και η Κύπρος, έχουν προσελκύσει επενδύσεις χάρη στον χαμηλό συντελεστή φορολόγησης των επιχειρήσεων (και στις δυο, ο φορολογικός συντελεστής βρίσκεται στο 12,5%), ενώ άλλες, όπως το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία, έχουν θεσπίσει κανόνες που τις καθιστούν ελκυστικές χάρη στις φορολογικές δομές που βοηθούν τις εταιρείες να αποφύγουν τη φορολογία σε άλλες χώρες.
Το 2019, μια μελέτη του ΔΝΤ διαπίστωσε ότι μια τέτοια επένδυση «φάντασμα» είχε εκτοξεύσει το απόθεμα άμεσων ξένων επενδύσεων του Λουξεμβούργου στα 4 τρισ. δολάρια, αντιπροσωπεύοντας το ένα δέκατο του παγκόσμιου συνόλου.
Το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη επωφελήθηκαν επίσης ως επικράτειες που ευνόησαν με τον τρόπο τους την εταιρική φορολογία.
Ορισμένοι από αυτούς τους διαβόητους μηχανισμούς που υποστήριζαν αυτές τις ροές έκλεισαν τα τελευταία χρόνια, μετά από μια συμφωνία που πραγματοποιήθηκε με τη μεσολάβηση του ΟΟΣΑ το 2015.
Ανάμεσά τους είναι το Double Irish, το οποίο διοχετεύει κέρδη σε θυγατρικές που είναι εγγεγραμμένες στην Ιρλανδία, αλλά η φορολογική τους έδρα βρίσκεται στις Βερμούδες ή στα Νησιά Κέιμαν και το οποίο μπορεί να έχει, για περισσότερο από μια δεκαετία, εξοικονομήσει μόνο στη Google δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Υπάρχουν όμως πολλά περισσότερα που μπορούν να χάσουν. Η Ιρλανδία είναι ιδιαίτερα αγχωμένη, έχοντας βασιστεί σε έναν συντελεστή της τάξης του 12,5% για να προσελκύσει ξένες επενδύσεις, πολλές από τις οποίες αφορούν πραγματικούς ανθρώπους, γραφεία και εργοστάσια.
Ο εταιρικός φόρος αντιπροσωπεύει τώρα το ρεκόρ 20% του συνόλου των φόρων που εισπράττονται στη χώρα.
Οι Ιρλανδοί πιέζουν την Αμερική, την πηγή μεγάλου μέρους των επενδύσεών τους, ενάντια στη ριζική ανακατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων και για έναν ελάχιστο φόρο άνω του 12,5%.
Ο υπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας, Paschal Donohoe, υποστήριξε ότι οι μικρότερες χώρες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τη φορολογική πολιτική για να αντισταθμίσουν τα πλεονεκτήματα της κλίμακας, της τοποθεσίας και των πόρων που απολαμβάνουν οι μεγάλες.
Ωστόσο, ακόμα και ένα ελάχιστο ποσοστό της τάξεως του 12,5%, ή λίγο πιο πάνω από αυτό, θα μπορούσε να κοστίσει την Ιρλανδία, όταν λαμβάνονται υπόψη οι φορολογικές ελαφρύνσεις.
Πολλές μεγάλες εταιρείες που τη χρησιμοποιούν στην πραγματικότητα πληρώνουν με μονοψήφιο συντελεστή.
Το «κουτί των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας» της χώρας, ένα σχέδιο για κέρδη από την καινοτομία, χρεώνει μόλις 6,25%.
Μια εταιρεία που πληρώνει αυτό το ποσό, ενδέχεται πλέον να μην γοητεύεται και τόσο πολύ από την Ιρλανδία, αν χρειαστεί να πληρώσει ένα επιπλέον ποσοστό της τάξεως του 6%.
Η κυβέρνηση ανέφερε ετήσιες απώλειες φορολογικών εσόδων από την υποτιθέμενη παγκόσμια συμφωνία 2 δισεκατομμυρίων ευρώ (2,5 δισεκατομμύρια δολάρια) – περίπου 2,4% των δημόσιων εσόδων ενώ, με βάση το ΑΕΠ, η αντίστοιχες απώλειες για την Αμερική θα ήταν σχεδόν 140 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Ιρλανδία έχει ορισμένους φίλους στην ΕΕ. Η Ουγγαρία, με ποσοστό 9%, είναι η πρωταθλήτρια του φορολογικού ανταγωνισμού.
Η Κύπρος και η Μάλτα κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος, αν και «χαίρονται που βρίσκονται στη σκιά της Ιρλανδίας», λέει άλλος αξιωματούχος.
Εκτός της ΕΕ, η Σιγκαπούρη και η Ελβετία έχουν δηλώσει ότι θεωρούν το 15% πολύ υψηλό. Η ασιατική ομάδα θα ήταν πιο ευτυχισμένη με 10%.
Το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες, ωστόσο, έχουν αλλάξει στάση.
Το Μεγάλο Δουκάτο, που το 2014 επιπλήχτηκε μετά από μια διαρροή που αποκάλυψε φορολογικές συμφωνίες με δεκάδες πολυεθνικές, πέρασε μεταρρυθμίσεις που περιορίζουν τις ευκαιρίες χρήσης φορολογικού αρμπιτράζ, ενώ αυξάνουν τη φορολογική διαφάνεια. Δηλώνει ότι αποδέχεται οποιαδήποτε συμφωνία που εξισορροπεί το τοπίο.
Η ολλανδική κυβέρνηση, η οποία είναι αποδέκτης κριτικών σχολίων για την ανοχή της στα φορολογικά κόλπα, προσπαθεί επίσης να κλείσει τα κενά.
«Δεν θα είμαστε αυτοί που θα παρεμποδίζουν τη συμφωνία», λέει ο Hans Vijlbrief, ο υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας. «Ο στόχος μου είναι να μην συμπεριλαμβανόμαστε πλέον στη λίστα των φορολογικών παραδείσων».
Το περιβάλλον που δημιουργείται φέρνει την Ιρλανδία και τους άλλους αντάρτες της ΕΕ σε δύσκολη θέση.
Οι σκέψεις να ασκήσουν βέτο, καθώς οι φορολογικές αποφάσεις της ομάδος απαιτούν ομοφωνία.
Αλλά αυτό φαίνεται μάλλον απίθανο δεδομένης της υποστήριξης της αλλαγής από τα μεγάλα μέλη της ένωσης και την Αμερική – για να μην αναφέρουμε την αρνητική πολιτική του αποκλεισμού μιας συμφωνίας που θεωρείται από το κοινό απαραίτητη για να αναγκάσει τις μεγάλες επιχειρήσεις να πληρώσουν ένα δίκαιο μερίδιο.
Επιπλέον, η Αμερική και άλλες χώρες θα μπορούσαν να επιβάλουν ελάχιστους φόρους στις δικές τους εταιρείες ακόμη και χωρίς μια παγκόσμια συμφωνία.
Πράγματι, η Αμερική έχει ήδη μια εκδοχή για το άυλο εισόδημα, αν και ορίζεται μόνο στο 10,5%.
Η επανάσταση βρίσκεται προ των πυλών και είναι αποφασισμένη να μην επιτρέψει την απροσδόκητη κατάρρευση των συνομιλιών.
Μαζί της, η χρυσή εποχή των φορολογικών παραδείσων του κόσμου μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
