Πάει καλά… μπορεί και καλύτερα – Οι κλιματικές επιδόσεις της Ελλάδας

Πάνω από 200 χώρες – 193 χώρες συν τα 27 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης – έχουν υπογράψει τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, μια συνθήκη που δημιουργήθηκε το 2015 για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμια κλίμακα. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η οποία συνθέτει την επιστημονική συναίνεση επί του θέματος, έχει θέσει ως στόχο τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 °C και την επιδίωξη ενός ακόμη χαμηλότερου ορίου αύξησης της θερμοκρασίας, δηλαδή 1,5 °C.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα απαιτήσει πολλές λύσεις – δεν υπάρχει μαγική σφαίρα. Ωστόσο, σχεδόν όλες αυτές οι λύσεις υπάρχουν σήμερα. Κυμαίνονται από παγκόσμιες αλλαγές στον τόπο προέλευσης της ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι την προστασία των δασών από την αποψίλωση.

Ο μεγαλύτερος συντελεστής των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), ακολουθούμενο από το υποξείδιο του αζώτου (N2O) και το μεθάνιο (CH4). Το 2021, οι εκπομπές CO2 αντιπροσώπευαν σχεδόν το 95% του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Ελλάδας, με 56,31 εκατομμύρια τόνους. Σε σύγκριση με τα παγκόσμια επίπεδα εκπομπών, η Ελλάδα εκπέμπει το 0,15% των παγκόσμιων εκπομπών CO2, ενώ η Κίνα, που έχει την υψηλότερη συνεισφορά, εκπέμπει το 14,36%.

Κλιματικοί στόχοι

Η χώρα μας έχει θέσει νέους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μείωσε δραστικά τη χρήση της παραγωγής με καύση άνθρακα, αναμόρφωσε τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, επέκτεινε τις διασυνοριακές της διασυνδέσεις και πέρασε νομοθεσία για την ανάπτυξη υπεράκτιας αιολικής παραγωγής.

Επιπλέον, κατάφερε να μειώσει το μερίδιό της σε ορυκτά καύσιμα στον ενεργειακό εφοδιασμό της – από 91% το 2011 σε 82% το 2021 – αλλά εξακολουθεί να παραμένει πάνω από τον μέσο όρο του 78%. του ΔΟΕ.

Ο Εθνικός Νόμος για το Κλίμα, που εγκρίθηκε τον Μάιο του 2022, θέτει μια σαφή κατεύθυνση για την ενεργειακή μετάβαση της Ελλάδας. Στόχος του είναι να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 και να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Η Ελλάδα έχει ήδη επιτύχει μια πολύ σημαντική μείωση του μεριδίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον λιγνίτη , από 60% το 2005 σε 10% το 2021. Ο νόμος για το κλίμα απαιτεί πλήρη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής με καύση λιγνίτη έως το 2028.

«Η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα για να μειώσει τη χρήση άνθρακα και να αξιοποιήσει τους αιολικούς και ηλιακούς πόρους της», τονίζει ο εκτελεστικός διευθυντής του IEA Fatih Birol.

«Πρέπει τώρα να βασιστεί σε αυτήν την επιτυχία προχωρώντας περαιτέρω και πιο γρήγορα, μεταξύ άλλων επιταχύνοντας τη διαδικασία αδειοδότησης για νέα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλίσει ότι οι προγραμματισμένες νέες επενδύσεις στην υποδομή φυσικού αερίου αντικατοπτρίζουν ό,τι χρειάζεται για τη διατήρηση της ασφάλειας του εφοδιασμού και ότι οι κίνδυνοι δημιουργίας λανθάνοντων περιουσιακών στοιχείων αξιολογούνται πλήρως», προσθέτει.

Η ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας επιδιώκει να ενισχύσει την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αυξάνοντας παράλληλα το μερίδιο της συνολικής ενεργειακής ζήτησης που καλύπτεται από ηλεκτρική ενέργεια.  Μέχρι το 2030, η Ελλάδα σχεδιάζει να έχει 2 γιγαβάτ υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, που ισοδυναμεί με το 10% της τρέχουσας ηλεκτρικής της ισχύος.  Η Ελλάδα είναι επίσης παγκόσμιος ηγέτης στα ηλιακά θερμικά συστήματα, τα οποία παρέχουν ζεστό νερό σε κτίρια χρησιμοποιώντας την άφθονη ηλιοφάνεια.

Η Ελλάδα όχι μόνο ενισχύει την εγχώρια παραγωγή ενέργειας, αλλά επεκτείνει και τις περιφερειακές και διεθνείς διασυνδέσεις της.  Η χώρα κατασκευάζει νέες διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας για να εξάγει το πλεόνασμα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να διαφοροποιήσει τις πηγές εφοδιασμού της.

Εχει επίσης λάβει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων μεταρρυθμίσεων για την υποστήριξη της πλήρους ένταξης στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Επιπλέον, η Ελλάδα έχει μειώσει δραστικά την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, ενισχύοντας την ικανότητα εισαγωγής LNG και διαφοροποιώντας τις προμήθειες φυσικού αερίου.  Η Ελλάδα είναι πλέον σε θέση να καλύψει σχεδόν το σύνολο της ζήτησης φυσικού αερίου από πηγές LNG, ενισχύοντας την ενεργειακή της ασφάλεια και ευελιξία.

Με κτίρια και στόλο οχημάτων που είναι παλαιότερα από τον μέσο όρο τόσο της ΕΕ όσο και του ΔΟΕ, η Ελλάδα έχει αξιοσημείωτες ευκαιρίες να βελτιώσει την ενεργειακή της απόδοση.  Η Ελλάδα κάνει ορισμένα σημαντικά βήματα, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής κατάργησης των λεβήτων πετρελαίου έως το 2025 και την αντικατάστασή τους με αντλίες θερμότητας και άλλες καθαρές εναλλακτικές λύσεις.

Παρόλα αυτά απαιτείται μείωση της κατανάλωσης και σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων.

 Χρειάζεται επίσης ένα ενημερωμένο σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, το οποίο θα οδηγήσει σε μια μετάβαση στην καθαρή ενέργεια μέσω της ενεργειακής απόδοσης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της αποθήκευσης ενέργειας.

 Οι εμπειρογνώμονες ζητούν επίσης αναθεώρηση της νομοθεσίας για βιώσιμο χωροταξικό σχεδιασμό ανανεώσιμων πηγων ενέργειας, διασφαλίζοντας την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τις ελάχιστες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Επιπλέον, απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες για την ενίσχυση των οικοδομικών κωδίκων, την αναβάθμιση των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης, την προώθηση της αντικατάστασης παλαιότερων οχημάτων, την ενθάρρυνση της υιοθέτησης ηλεκτρικών οχημάτων και την εξάλειψη των υπολειπόμενων επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων.