Του Θανάση Κ.
Το Υπουργείο μας των Εξωτερικών “εφηύρε” τελευταία μια «νέα θεωρία» για να εξηγήσει την… παραίτηση του από την Πολιτική.
Κι από την Εξωτερική Πολιτική.
Κι από την υπεράσπιση του Εθνικού Συμφέροντος:
— Εμείς είμαστε, λέει, ΚΑΤΑ της «συναλλακτικής διπλωματίας».
Και υπέρ της «Διπλωματίας αρχών»…
Ουάου, που θά ‘λεγε κι εκείνος ο αλησμόνητος Γιάν(ν)ης – με ένα νι…
* Πρώτα-πρώτα τι σημαίνει «συναλλακτική διπλωματία»;
Αποτελεί μετάφραση του αγγλικού όρου transactional diplomacy. Και σημαίνει μια πολιτική που εστιάζει ή δίνει προτεραιότητα στο Εθνικό συμφέρον και στο «δούναι και λαβείν». με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος…
Και τι κακό υπάρχει σε αυτό; θα ρωτήσει κάποιος…
Απολύτως τίποτα!
Η Εξωτερική Πολιτική ορίζεται με βάση το Εθνικό Συμφέρον. Είναι η υπεράσπιση του συμφέροντος μιας κοινωνίας συνολικά προς τα έξω.
Και όταν το κάνεις, είσαι υποχρεωμένος να ζητάς πράγματα και να δίνεις κάποια «ανταλλάγματα» για όσα κερδίζεις. Πάντα με βάση του Εθνικό Συμφέρον μιας χώρας.
Αν καταργήσεις το «δούναι και λαβείν» με βάση το Εθνικό Συμφέρον – δηλαδή αυτό που ονομάζουν τώρα «συναλλακτική διπλωματία» – ουσιαστικά ΚΑΤΑΡΓΕΙΣ την Εξωτερική Πολιτική συνολικά.
Αν παραιτηθείς από τη «συναλλακτική διπλωματία» τότε απεμπολείς το Εθνικό Συμφέρον!
Όταν μας λένε «εμείς δεν ασκούμε συναλλακτική διπλωματία» ουσιαστικά μας λένε: εμείς ΔΕΝ ασκούμε Εξωτερική Πολιτική!
Γιατί το Εθνικό Συμφέρον είναι… τα πάντα όλα, στην άσκηση διπλωματίας.
* Από την άλλη, ας αναρωτηθούμε, τι σημαίνει «διπλωματία αρχών»;
Από πρώτη άποψη, δεν σημαίνει τίποτα απολύτως!
Ασκούμε διπλωματία, λέει, στη βάση «αρχών». Ποιών «αρχών»;
Πάνω στις “αρχές” ποιανών;
Και τι συμβαίνει όταν οι «αρχές» είναι αντικρουόμενες μεταξύ τους;
Και τι σημαίνει όταν διάφορα κράτη επικαλούνται “αρχές” που είναι κοινά αποδεκτές απ’ όλους, αλλά καθένας δίνει έμφαση, κάθε φορά, σε διαφορετικές αρχές, και οδηγείται σε εντελώς διαφορετικές πολιτικές ιεραρχήσεις;
Γιατί το μεγάλο πρόβλημα στην Πολιτική είναι οι Ιεραρχήσεις: Και των διαφορετικών (εθνικών) συμφερόντων που οφείλεις να προασπιστείς και των (διαφορετικών) αρχών που θα επικαλεστείς και των συμμαχιών που είσαι υποχρεωμένος να δημιουργήσεις (στη βάση και των συμφερόντων που θες να συνασπίσεις)…
Όλα αυτά είναι πολιτικά ερωτήματα, όχι ζητήματα “αρχών”…
* Πριν απ’ όλα, τι σημαίνει «αρχές»;
Αρχές είναι κάτι εντελώς αφηρημένο. Είναι το ανώτατο στάδιο “αφαίρεσης” μιας θεωρίας ή ενός “λογικού συστήματος”.
Είναι αυτά που επιλέγουμε να αποδεχθούμε ως «θεμελιώδη δεδομένα», χωρίς να τα αμφισβητούμε και χωρίς να χρειαστεί να τα αποδείξουμε.
Όπως τα αξιώματα στα μαθηματικά.
Ή όπως οι αρχές Δικαίου σε οποιοδήποτε νομικό σύστημα.
* Με τις αφηρημένες αρχές, από μόνες τους, ΔΕΝ ασκείς Πολιτική…
Με τις αφηρημένες αρχές χτίζεις συγκεκριμένα κανονιστικά συστήματα, με βάση τα οποία, στη συνέχεια, ασκείς πολιτική.
— Με τις αρχές Δικαίου, από μόνες τους, δεν αποδίδεις Δικαιοσύνη.
Με τις αρχές Δικαίου επεξεργάζεσαι συγκεκριμένους Νόμους, με βάση τους οποίους, στη συνέχεια, αποδίδεται η Δικαιοσύνη.
— Με τα αξιώματα, από μόνα τους, δεν λύνεις προβλήματα στα Μαθηματικά.
Με τα αξιώματα χτίζεις συγκεκριμένα «θεωρήματα», με βάση τα οποία, ακολούθως, λύνεις μαθηματικά προβλήματα.
Οι πρακτικές επιστήμες και οι εφαρμοσμένες τέχνες στηρίζονται σε πρακτικούς Κανόνες, όχι σε αφηρημένες «αρχές».
— Κι αυτό συμβαίνει και για ένα λόγο ακόμα:
Γιατί στην πράξη πολλές φορές, πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα διαφορετικές κοινά αποδεκτές – αλλά αντικρουόμενες μεταξύ τους – «αρχές».
* Η άσκηση Εξωτερικής Πολιτικής είναι κατ’ εξοχήν εφαρμοσμένη Τέχνη.
Και πολύ συχνά έχει να διαλέξει ανάμεσα σε αντικρουόμενες αρχές.
Για παράδειγμα οι («Καταστατικές») αρχές των Ηνωμένων Εθνών, προβλέπουν την απαγόρευση χρήσης βίας και ΑΠΕΙΛΗΣ χρήσης βίας μεταξύ κρατών. Ταυτόχρονα, όμως, προβλέπουν ότι κάθε κράτος έχει δικαίωμα να αμυνθεί, αν απειλείται από ένα άλλο κράτος…
Δηλαδή σου λέει ότι ΔΕΝ πρέπει να χρησιμοποιείς βίας, εκτός… κι αν πρέπει!
Το τι ακριβώς συνιστά «απειλή» για ένα κράτος, το ίδιο και μόνο είναι αρμόδιο, να ορίσει.
Άρα το αν θα επιλέξει να χρησιμοποιήσει βία, εξαρτάται από το πώς αντιλαμβάνεται το ίδιο την “απειλή”.
Το καλοκαίρι του 1990, όταν το Ιράκ εισέβαλλε στο Κουβέϊτ, όλες οι χώρες καταδίκασαν την εισβολή και πολλές εξ στράτευσαν και πήγαν για να το διώξουν. Ακόμα και αραβικές χώρες. Μέχρι και η Συρία του Άσαντ (πατρός)…
Οι ΗΠΑ (και η Γαλλία και η Βρετανία) που πήγαν στην άλλη άκρη του κόσμου και πρωτοστάτησαν στον πρώτο Πόλεμο του Περσικού, δεν ένοιωθαν “άμεση απειλή” από την παρουσία του Ιράκ στο Κουβέϊτ. Αλλά ένοιωσαν την ευρύτερη “απειλή”, αν αποδέχονταν αυτή την ανοικτή παρανομία.
Άρα η έννοια της “απειλής” που “νομιμοποιεί” τη χρήση βίας – η οποία κατά τα άλλα… απαγορεύεται – μπορεί να έχει πολύ “ελαστικές” ερμηνείες..
Μ’ άλλα λόγια, η βία απαγορεύεται, αλλά και πολύ συχνά νομιμοποιείται πλήρως!
Άρα η Μη χρήση βίας, είναι μια αδιαμφισβήτητη “οικουμενική αρχή”, που όμως, ΠΡΑΚΤΙΚΑ δεν σημαίνει τίποτα!
Ένα κράτος πρώτα αποφασίζει την Πολιτική του, κι ύστερα επικαλείται «οικουμενικές αρχές» για να τη δικαιολογήσει. Όχι το ανάποδο.
Δεν διαμορφώνουν οι «αρχές» την Πολιτική ενός κράτους.
Ποτέ και πουθενά.
Το ακριβώς ΑΝΤΙΘΕΤΟ συμβαίνει:
Είναι το εθνικό συμφέρον μιας χώρας που διαμορφώνει την Πολιτική της. Κι ύστερα έρχεται η διπλωματία και επικαλείται διάφορες αρχές – και, συνήθως αντιφατικούς, Κανόνες Διεθνούς Δικαίου – για να εξασφαλίσει την συμπαράσταση των συμμάχων του ή και την ανοχή όλων των υπολοίπων.
Η «επίκληση αρχών» είναι το «περιτύλιγμα» της Εξωτερικής Πολιτικής. Όχι η «ουσία» της.
Εδώ κάνουμε το παιδαριώδες σφάλμα να πετάμε το «περιεχόμενο» (το εθνικό συμφέρον) – και να κρατάμε το… «περιτύλιγμα» (τις “αρχές” που συνήθως επικαλούμαστε)!
— Όταν η Ρωσία επεμβαίνει στην Ουκρανία και κατακτά εδάφη της παραβιάζει τις αρχές κυριαρχίας της Ουκρανίας.
— Ακριβώς τις ίδιες αρχές παραβιάζει εδώ και πενήντα χρόνια και η Τουρκία με την εισβολή και συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου.
Αν οι αρχές καθόριζαν την Πολιτική όλων των υπολοίπων κρατών, τότε θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται απ’ όλους η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σήμερα, ακριβώς όπως και η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο και η συνεχιζόμενη κατοχή μέρους των εδαφών της, τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Όμως αυτό ΔΕΝ συμβαίνει…
— Όταν η Ρωσία παραβιάζει την εδαφική κυριαρχία της Ουκρανίας, επικαλούμενη τα δικαιώματα των Ρωσόφωνων κατοίκων της Ουκρανίας στις επαρχίες του Ντονμπάς και του Λουχάνσκ και επιχειρεί να αποσπάσει εδάφη της, παραβιάζει αρχές διεθνούς Δικαίου.
— Όταν οι Αλβανόφωνοι του Κοσσόβου επιχειρούν να αποσχιστούν από την Σερβία, παραβιάζονται οι ίδιες ακριβώς αρχές δικαίου.
Αν οι αρχές καθόριζαν τη συμπεριφορά των υπολοίπων κρατών, τότε η απόσχιση του Κοσσόβου από την Σερβία και η απόσχιση του Ντονμπάς και του Λουχάνσκ από την Ουκρανία θα αντιμετωπίζονταν από τον υπόλοιπο κόσμο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο: Ως θεμελιώδεις παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, δηλαδή ως απαράδεκτες παρανομίες.
Αλλά ΟΥΤΕ αυτό συμβαίνει…
Η Δύση βοήθησε ανοιχτά την απόσχιση του Κοσσόβου από τη Σερβία, ενώ καταδικάζει απερίφραστα την απόσχιση των ανατολικών επαρχιών της Ουκρανίας.
Κι έτσι 100 χώρες αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Κοσσόβου μετά το 2008, αν και στο μεταξύ υπήρξαν 24 τουλάχιστον, που αναίρεσαν την αρχική αναγνώριση. Κι έτσι η μεγάλη πλειονότητα των χωρών-μελών του ΟΗΕ – δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής – ΔΕΝ αναγνωρίζουν σήμερα την ανεξαρτησία του Κοσσόβου…
Ενώ υπάρχουν ακόμα και δυτικές χώρες, που αντιμετωπίζουν πρόβλημα απόσχισης εδαφών τους και ΔΕΝ αναγνωρίζουν το Κόσσοβο, όπως η Ισπανία, η Ρουμανία και η Κύπρος. Και η Ελλάδα βέβαια, σε αλληλεγγύη προς την Κύπρο, αν και τώρα τελευταία κάποιοι ζητούν να αλλάξει αυτό. Και να αφήσουμε την Κύπρο μόνη της. Και σε αυτό…
Ίσως η εγκατάλειψη της Κύπρου από την Ελλάδα, ήταν κι αυτή συνέπεια της… “διπλωματίας αρχών” που ασκούμε!
* Βλέπουμε λοιπόν, ότι η “επίκληση αρχών” δεν καθορίζει την Εξωτερική Πολιτική: Πρώτον, γιατί η Εξωτερική Πολιτική καθορίζεται από τα εθνικά συμφέροντα διαφόρων κρατών (και την “ευθυγράμμισή” ή “αντιπαράθεσή” τους) και δεύτερον, γιατί οι αρχές είναι συχνά αντιφατικές μεταξύ τους και αμφίσημες.
Συνήθως, όταν επικαλείσαι “αρχές”. ουσιαστικά ευθυγραμμίζεσαι με τα συμφέροντα κάποιων κρατών και πηγαίνεις αντίθετα με τα συμφέροντα κάποιων άλλων. Ή ζητάς “ανταλλάγματα” για να εγκαταλείψεις όσα έλεγες μέχρι τώρα και να προσχωρήσεις στα ακριβώς αντίθετα.
Όμως και η επίκληση αρχών και η εγκατάλειψή τους, σχετίζεται πάντα με το εθνικό σου συμφέρον, με τις συμμαχίες που κάνεις, με τις νέες συμμαχίες που δημιουργείς και με τα ανταλλάγματα που παίρνεις για να αλλάξεις, ενδεχομένως, συμμαχίες. Δηλαδή με το “δούναι και λαβείν”.
Όλα αυτά έχουν σχέση ΠΑΝΤΑ με το εθνικό συμφέρον. Όχι με τις αφηρημένες – και συνήθως αντιφατικές – αρχές.
Όποιος λέει: ΔΕΝ κάνω “συναλλακτική διπλωματία”, αλλά “διπλωματία αρχών” ΔΕΝ εκπροσωπεί χώρα! Συμπεριφέρεται ως υπάλληλος Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, δηλαδή ΜΚΟ.
Μόνο που οι ΜΚΟ δεν εκπροσωπούν χώρες, δεν νομιμοποιούνται από οποιονδήποτε και δεν λογοδοτούν σε κανένα (εκτός ίσως από τους συνήθως αφανείς χρηματοδότες τους).
Οι ΜΚΟ ασκούν lobbying, δεν ασκούν “διπλωματία”. Πολύ περισσότερο ΔΕΝ ασκούν Εξωτερική Πολιτική.
* Πράγματι, όσοι διακηρύσσουν ότι ασκούν “διπλωματία αρχών” κι όχι… “συναλλακτική διπλωματία”, συμπεριφέρονται, όλο και περισσότερο ως εκπρόσωποι ΜΚΟ:
Υπογράφουν “Συμφωνίες περί Φιλίας” με την Τουρκία, που επιβάλλει τετελεσμένα σε βάρος της Ελλάδας, γιατί κάνουν λέει… “διπλωματία αρχών”.
Κι ύστερα συνεχίζουν να καμαρώνουν για τη “Συμφωνία περί Φιλίας” που υπέγραψαν με την Τουρκία, την ώρα που η Τουρκία γκριζάρει τα πάντα στο Αιγαίο και μας καταγγέλλει γιατί θέλουμε να κάνουμε αιολικά πάρκα απέναντι από την …Πελοπόννησο!
Σχέδιο το οποίο εμείς στη συνέχεια το αναβάλλουμε μετά τις τουρκικές “ενστάσεις”, ενώ η Τουρκία ζητάει να το ματαιώσουμε οριστικά. Γιατί δεν μπορούμε, λέει, να αποφασίζουμε τίποτα – ούτε καν στο… Ιόνιο – αν προηγουμένως δεν το έχει εγκρίνει η Τουρκία!
Πάντα στο όνομα της “Πολιτικής περί Φιλίας” που υπογράψαμε μαζί της.
Και πάντα στο όνομα της “διπλωματίας αρχών” που τώρα ασκούμε…
* Επιμένουν ότι εμείς κάνουμε “διπλωματία” αρχών και καταγγέλλουν ότι η Τουρκία κάνει “συναλλακτική διπλωματία”.
Ξέχασαν να μας πουν πως ΟΛΟΙ οι άλλοι – ΟΛΟΙ ανεξαιρέτως – τελικά κάνουν “συναλλακτική διπλωματία”.
Θυμίζουν το παλιό ανέκδοτο με τον ηλίθιο, που ενώ οδηγούσε, ακούει έκτακτη ανακοίνωση στο ραδιόφωνο:
– Προσοχή, τρελός οδηγός ανεβαίνει την Πανεπιστημίου ανάποδα στο ρεύμα.
Κι αυτός συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται στην Πανεπιστημίου, κοιτάει γύρω του κι αναφωνεί:
— Δεν είναι ένας τρελός. Χιλιάδες τρελοί πάνε ανάποδα.
Κι ακόμα δεν έχει καταλάβει πως είναι ο ίδιος που πάει “ανάποδα”, όχι όλοι οι υπόλοιποι…
Το να μιλάμε για εξωτερική πολιτική ΧΩΡΙΣ εθνικό συμφέρον,
είναι σαν να μιλάμε για… νηστίσιμη σπαλομπριζόλα ή για… βέγκαν κοκορέτσι.
Ή για γαρδούμπα με… μηδέν λιπαρά!
Τι θα ακούσουμε ακόμα, Θεέ μου…
