Του Αλέξανδρου Σκούρα
Σαν σήμερα, 21 Οκτωβρίου ορκίστηκε το 1981 η πρώτη κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου. Είναι κατά πάσα βεβαιότητα η ημερομηνία γέννησης μια εποχής που εκτείνεται πολύ πέραν της “οκταετίας” και συνεχίζει να σημαδεύει ανεξίτηλα όχι μόνο την πολιτική ιστορία, αλλά και την πολιτική κουλτούρα και πρακτική στη χώρα μας.
Η συνολική αποτίμηση των κυβερνήσεων Παπανδρέου είναι ένα έργο για το οποίο δεν επαρκεί ένα σύντομο άρθρο. Σίγουρα πάντως, μια από τις σημαντικές πτυχές αυτής της περιόδου είναι η μετακίνηση του ορίζοντα του οικονομικώς εφικτού. Μέσω του πληθωρισμού και του δανεισμού, οι κυβερνήσεις Παπανδρέου μπόρεσαν να ικανοποιήσουν πρωτόγνωρα αιτήματα του εκλογικού ακροατηρίου. Είτε οι τότε ιθύνοντες συνειδητοποιούσαν επαρκώς τα καταστροφικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής, είτε πίστευαν όντως ότι η δημοσιονομική χαλαρότητα μπορούσε με κάποιον τρόπο να υποστηριχθεί από την πραγματική οικονομία, σε κάθε περίπτωση οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ καλλιέργησαν την ιδέα ενός επικίνδυνου πολιτικού βολονταρισμού: Η μόνη καθοριστική παράμετρος για να ικανοποιηθεί το οποιοδήποτε αίτημα της οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας θεωρήθηκε πως είναι η πολιτική βούληση – αν υπάρχει η βούληση αυτή, τότε τα απαιτούμενα προς τούτο χρήματα με κάποιον τρόπο θα βρεθούν.
Και το χειρότερο είναι πως αυτός ο πολιτικός βολονταρισμός διαχύθηκε σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Λίγες, αποσπασματικές και εντέλει αναποτελεσματικές ήταν οι προσπάθειες αντίδρασης σ’ αυτή την κυρίαρχη ιδέα για την πολιτική διαδικασία και στο πλαίσιο του πολιτικού ανταγωνισμού ήταν πάντα εύκολη η προεκλογική πλειοδοσία των εκάστοτε διεκδικητών της εξουσίας.
Αυτή η νοοτροπία έφτασε βεβαίως στα λογικά της όρια με την Κυβέρνηση Τσίπρα. Και σε μία περίεργη στροφή της ιστορίας, όπως ακριβώς ο Ανδρέας Παπανδρέου αναγκάστηκε να πάρει πίσω τις υποσχέσεις του για έξοδο της Ελλάδας από την τότε ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, έτσι και ο Αλέξης Τσίπρας το 2015 επέλεξε – ευτυχώς! – να μην βγάλει τη χώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ.
Είναι άραγε το καλοκαίρι του 2015 το ιστορικό τέρμα της πολιτικής εποχής που ξεκίνησε για τη χώρα μας σαν σήμερα το 1981; Πιθανότατα είναι υπερβολικά νωρίς για να ισχυριστεί κανείς κάτι τέτοιο. Βεβαίως, στις εκλογές του φετινού καλοκαιριού, οι Ελληνίδες και οι Έλληνες έδειξαν να ζητούν κατά πλειοψηφία ακριβώς το αντίθετο από τη ρητορική και την υποσχεσιολογία του πολιτικού βολονταρισμού. Η σύντομη όμως, μόλις τριετής διακυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη το 1990-3 καταδεικνύει ότι δεν θα πρέπει να βιαζόμαστε να εντοπίσουμε μια τόσο ριζική αλλαγή νοοτροπίας.
Το 1981 αριθμητικά απέχει πλέον από μας 38 χρόνια – το πόσο απέχει πολιτικά, είναι μια άλλη υπόθεση. Και για όσους βλέπουμε στον βολονταρισμό, την άκρατη υποσχεσιολογία και την προσοδοθηρία επικίνδυνες νάρκες για την πορεία της χώρας, είναι στο χέρι μας να κρατήσουμε αυτή την πολιτική απόσταση όσο γίνεται πιο μεγάλη.
