Στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές καταγράφηκε μια ισχυρή δυναμική αλλαγής και εξόδου από τη στασιμότητα σε όλη την Ελλάδα. Οι πολίτες στήριξαν σχήματα με σύγχρονες αντιλήψεις και ισχυρή κοινωνική ατζέντα.
Οι συνθήκες και οι συσχετισμοί ευνοούσαν την διαμόρφωση κλίματος συναίνεσης και προώθησης προγραμματικών συγκλίσεων για την αντιμετώπιση των μεγάλων αναπτυξιακών και κοινωνικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες.
Δυστυχώς, οι νομοθετικές παρεμβάσεις για την διασφάλιση της «κυβερνησιμότητας» δεν επέτρεψαν την ολοκλήρωση των σχετικών διαδικασιών. Αντίθετα με τις διακηρυγμένες προθέσεις, οι άστοχες αυτές παρεμβάσεις οδήγησαν σε ορισμένες περιπτώσεις στη δημιουργία μειοψηφικών διοικήσεων χωρίς ευρύτερη κοινωνική και πολιτική αποδοχή.
Η χώρα μας εξέρχεται από την κρίση με ένα καλύτερο βηματισμό πιο σταθερό σε σχέση με το παρελθόν γιατί στηρίζεται στη πείρα που αποκτήθηκε και στην αυτογνωσία που κατακτήθηκε. Το ζητούμενο είναι πλέον να δημιουργηθούν συνθήκες διευρυμένης ποιοτικής ανάπτυξης που θα βασίζεται στην αναζωογόνηση και την αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης και στη διάχυση της ευημερίας σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Αυτό προϋποθέτει έναν ενεργό ρόλο από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των συλλογικών φορέων που την εκπροσωπούν. Οι άνθρωποι της Αυτοδιοίκησης βρισκόμαστε πιο κοντά στους πολίτες και στα προβλήματα τους, είμαστε πιο δεκτικοί στα μηνύματα τους και πιο ευέλικτοι στη λήψη των αποφάσεων. Η Αυτοδιοίκηση μπορεί να εξειδικεύσει σε τοπικό επίπεδο παρεμβάσεις και μέτρα που έχουν μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο. Αρκεί να θέσουμε τις σωστές προτεραιότητες και να εργαστούμε με συστηματικότητα και προγραμματισμό:
Πρώτο, αυτή την περίοδο που ολοκληρώνεται η διαδικασία ένταξης μεγάλων έργων στο τρέχων ΕΣΠΑ 2014-20 θα απαιτηθεί μια υπερπροσπάθεια από όλους τους φορείς για την ωρίμανση ανάθεση και έγκαιρη υλοποίηση τους. Δεν υπάρχει περιθώριο για καθυστερήσεις και ερασιτεχνισμούς που στοιχίζουν πολύ.
Δεύτερο, έχει ήδη αρχίσει η προεργασία για το σχεδιασμό της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-27 με τα νέα τομεακά και περιφερειακά προγράμματα να αναμένονται να οριστικοποιηθούν εντός του 2020. Στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής οι Τοπικές Αρχές θα συμμετέχουν περισσότερο στη διαχείριση των κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναβαθμίζονται περαιτέρω οι τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές και αυξάνονται οι αρμοδιότητες των τοπικών αρχών στη διαχείριση των κονδυλίων.
Ως εκ τούτου, η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει έγκαιρα να σχεδιάσει τις αναπτυξιακές παρεμβάσεις και να συμμετέχει ενεργά στη διαβούλευση εισφέροντας νέες ιδέες και προσεγγίσεις με στόχο τη διαμόρφωση αξιόπιστων ολοκληρωμένων προγραμμάτων με έντονη διάσταση Τοποκεντρικής Ανάπτυξης.
Τρίτο, στη νέα προγραμματική περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση εντείνει την προσπάθεια για τη δημιουργία μιας πιο «πράσινης» Ευρώπης με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέσω της προώθησης της δίκαιης μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, των πράσινων και γαλάζιων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων. Σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο αντιμετωπίζουμε ήδη σοβαρές προκλήσεις από έντονα καιρικά φαινόμενα ενώ καραδοκεί πάντοτε και ο εφιάλτης της λειψυδρίας. Ήρθε η ώρα του σοβαρού και τεκμηριωμένου σχεδιασμού για να υπάρξει αύριο μια καθαρή στρατηγική επάρκειας και ορθολογικής χρήσης των υδάτων στην Κρήτη. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να εφαρμόσει πολιτικές και λύσεις που εξασφαλίζουν ταυτόχρονα συνεχή ροή στα δίκτυα και επάρκεια στην άρδευση των καλλιεργειών και του αστικού πρασίνου. Έχουμε με επιτυχία προωθήσει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό για τα στερεά απόβλητα. Είναι καιρός περάσουμε στο επόμενο επίπεδο που περιλαμβάνει την μετάβαση στην κυκλική οικονομία με διαλογή στην πηγή και επενδύσεις ανακύκλωσης και ανάκτησης προϊόντων καθώς και ενεργειακής αξιοποίησης του υπολείμματος.
Τέταρτο, η αποφυγή της «μονοκαλλιέργειας» στη τοπική ανάπτυξη αποτελεί κανόνα επιβίωσης και σταθερότητας στο σύγχρονο κόσμο. Η πρόσφατη προειδοποίηση με την χρεωκοπία της Thomas Cook πρέπει να μας ενθαρρύνει να αναζητήσουμε και νέες βιώσιμες ανταγωνιστικές οικονομικές δραστηριότητες. Ας ξεκινήσουμε ενισχύοντας το ποιοτικό τουρισμό, με διεύρυνση των υπηρεσιών που προσφέρονται και επέκταση της περιόδου. Ας προσανατολιστούμε στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων υπηρεσιών σε συνεργασία με τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα του τόπου μας. Ας ενισχύσουμε την ποιοτική αγροτική παραγωγή και τυποποίηση με την καλύτερη σύζευξη τουριστικών επιχειρήσεων και παραγωγών, την ενίσχυση των υποδομών και την αποτελεσματική διαχείριση της άρδευσης.
Πέμπτο, η ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε όλο και περισσότερα θέματα ενισχύει τη δυναμική της τοπικής ανάπτυξης και δημιουργεί νέα πεδία δραστηριότητας. Σε όποια πεδία επιλέξαμε μια διευρυμένη συνεργασία (πχ. ΦΟΔΣΑ) έχουμε πετύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αναλαμβάνοντας κοινές πρωτοβουλίες επιτυγχάνουμε οικονομίες κλίμακας αποφεύγουμε τις παράλληλες επενδύσεις και ενισχύουμε την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων.
Για τους λόγους αυτούς είναι κρίσιμο:
· Να διευρυνθεί η συνεργασία μεταξύ των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Περιφέρειας να αξιοποιηθούν καλύτερα οι συλλογικοί φορείς και να αναζητηθούν κοινές προσεγγίσεις σε μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες.
· Να ενθαρρυνθούν οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την εισαγωγή θεσμικών καινοτομιών στη διοίκηση και διαχείριση προγραμμάτων.
· Να διατεθούν επαρκείς πόροι για τεχνική βοήθεια για το σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων συμπεριλαμβανομένης και της χρηματοδότησης και στήριξης ομάδας διοίκησης έργου.
· Να ενισχυθεί η συνεργασία με τις Περιφέρειες για την αναβάθμιση της αποκέντρωσης και την στήριξη της Περιφερειακής Στρατηγικής Ανάπτυξης.
Οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε απαιτούν αυξημένο συντονισμό καθώς εμπλέκονται πολλά επίπεδα διοίκησης αλλά και φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Είναι αναγκαίο μέσα από τους συλλογικούς φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες δομές συνεννόησης και συνεργασίας για να ενισχύσουμε την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.
Στο κατώφλι της αναπτυξιακής πορείας που διαφαίνεται η προσπάθεια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν μπορεί παρά να είναι Συλλογική Διαδικασία. Κάθε άλλη λογική είναι οπισθοδρομική αντίθετη με την κοινωνική αντίληψη και θα δημιουργήσει άλλη μια χαμένη ευκαιρία.
Ο Γιάννης Κουράκης είναι πρώην υφυπουργός, βουλευτής και δήμαρχος Ηρακλείου
