Οι περισσότεροι άνθρωποι πιθανότατα δεν έχουν ακούσει ποτέ για την “stepped up basis” (κάτι ανάλογο με την ελληνική γονική παροχή) αλλά μπορεί να είναι το πιο σημαντικό φορολογικό “παραθυράκι” στην Αμερική που χρησιμοποιούν οι δισεκατομμυριούχοι για να περάσουν τεράστια ποσά στους κληρονόμους τους αποφεύγοντας τους φόρους κεφαλαιουχικών κερδών.
Αυτός ο εξαιρετικά σκοτεινός και άκρως σημαντικός νόμος αφορά assets που μεταβιβάζει κάποιος όταν πεθαίνει σε κάποιον άλλον. Εάν ένας γονέας αγοράσει μια μετοχή για 1 δολάριο και την αφήσει στο παιδί του, ο συγκεκριμένος νόμος αλλάζει ή αυξάνει την “αξία βάσης” από την αρχική τιμή σε οποιαδήποτε τιμή είχε όταν πέθανε το συγκεκριμένο άτομο. Ας πούμε ότι η αξία της μετοχής άξιζε $100 όταν πέθανε το άτομο. Εάν το παιδί την πουλήσει αργότερα, ας πούμε για $150 δολάρια, το παιδί θα οφείλει φόρους μόνο για τα $50 και όχι για το συνολικό ποσό των $149 που κέρδισε η οικογένεια από τη μετοχή κατά τη διάρκεια δύο γενεών. Τον Απρίλιο η πρώην γερουσιαστής Χάιντι Χάιτκαμπ της Βόρειας Ντακότα χαρακτήρισε το νόμο ως μία από τις μεγαλύτερες απάτες στην ιστορία.
Για λίγες εκλεκτές οικογένειες που έχουν συγκεντρώσει τεράστιες περιουσίες σε βάθος γενεών σημαίνει ότι μπορούν να μεταβιβάσουν εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια δολάρια σε μετοχές, επενδύσεις ή ακίνητα χωρίς να πληρώσουν φόρο εισοδήματος ή φόρους κεφαλαιακών κερδών για πολλές δεκαετίες ή πιθανότατα και για έναν αιώνα. Τα απροσδόκητα έσοδα αυξάνονται κάθε φορά που μεταφέρονται τα χρήματα προικίζοντας αυτές τις οικογένειες με δυσανάλογη δύναμη για τις επόμενες γενιές.
Και για πρώτη φορά μετά από χρόνια υπάρχει πιθανότητα αυτό το “παραθυράκι” να αλλάξει.
Ενώ ο Πρόεδρος Μπάιντεν θέλει να αναθεωρήσει την “stepped up basis” προκειμένου να συμβάλλει στη χρηματοδότηση του φιλόδοξου σχεδίου του των κοινωνικών δαπανών, ορισμένα μέλη της κόμματός του ενώθηκαν με τους Ρεπουμπλικανούς και τους λομπίστες των πλουσιότερων αμερικανικών οικογενειών και προσπαθούν με νύχια και με δόντια για να διατηρήσουν αυτήν τη διάταξη.
Η Επιτροπή Τρόπων και Μέσων της Βουλής άφησε εμφανώς τη μεταρρύθμιση της “stepped up basis” εκτός του φορολογικού σχεδίου που κυκλοφόρησε νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Αλλά η όλη διαδικασία δεν έχει τελειώσει. Η μεταρρύθμιση θα μπορούσε να εισαχθεί στο νομοσχέδιο πριν αυτό φτάσει στη Βουλή. Το διακύβευμα είναι υψηλό, καθώς αυτό που βρίσκεται σε κίνδυνο δεν είναι τίποτα λιγότερο από το ποιοι είμαστε ως χώρα. Εάν οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης ρύθμισης καταφέρουν να την διατηρήσουν, θα “κλειδώσουν” ένα σύστημα που έχει δημιουργήσει ακραίο πλούτο και το οποίο δίνει τεράστια πολιτική δύναμη σε λίγες μόνο οικογένειες.
Σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου Πολιτικών Ερευνών, οι 27 πλουσιότερες αμερικανικές οικογένειες είδαν τον πλούτο τους να αυξάνεται συνολικά κατά 1.007% από το 1983, ενώ η περιουσία μιας τυπικής οικογένειας αυξήθηκε μόλις κατά 93% το ίδιο χρονικό διάστημα. Αυτή η απόκλιση έγινε ακόμα πιο έντονη με την έναρξη της πανδημίας. Από τον Μάρτιο του 2020 η μέση αύξηση της περιουσίας των 10 κορυφαίων οικογενειών ήταν 25%.
Η απόκλιση αυτή δεν είναι μόνο απόρροια της ελεύθερης αγοράς. Είναι αποτέλεσμα μιας προσεκτικής παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης που δημιουργεί δυναστείες με χρήματα για να δημιουργήσει μια στρεβλή συζήτηση.
Μια αποτελεσματική στρατηγική που έχουν χρησιμοποιήσει οι λομπίστες, όπως είπε ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Κολούμπια Mάικλ Γκράτς, είναι να κάνει τους αγρότες και όχι τις πλούσιες οικογένειες το πρόσωπο του αγώνα. Ο πρώην γερουσιαστής Μαξ Μποκούς, ένας Δημοκρατικός από την Μοντάνα, έκανε τη δήλωση αυτή σε μια πρόσφατη στήλη της Wall Street Journal, υποστηρίζοντας ότι η μεταρρύθμιση αυτού του κανόνα θα καταστρέψει τα αγροκτήματα και τα ράντζα καθώς θα φορτώσει τους ιδιοκτήτες τους με πολλούς φόρους.
Αυτό το επιχείρημα είναι εντελώς παραπλανητικό. Εάν το Κογκρέσο συμφωνήσει να μεταρρυθμίσει αυτό το “παραθυράκι” θα μπορούσε εύκολα να διασφαλίσει το κάθε αγρόκτημα που μένει σε μια οικογένεια να μπορεί να αποφύγει αυτούς τους φόρους επ’ αόριστον. Και τα αγροκτήματα δεν είναι τα μοναδικά που επηρεάζονται. Σύμφωνα με στοιχεία της εφορίας, το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου που μεταβιβάζεται μετά τον θάνατο δεν αφορά περιουσιακά στοιχεία όπως αγροκτήματα αλλά μετοχές, ομόλογα και άλλες επενδύσεις.
Στους πέντε μήνες από τότε που αποκάλεσε την “stepped up basis” απάτη, η Χάιτκαμπ έγινε μία από τις κορυφαίες φωνές που ασκούν πιέσεις για να διατηρηθεί η διάταξη, μέσω μιας νέας μη κερδοσκοπικής εταιρείας στην οποία προεδρεύει και ονομάζεται Save America’s Family Enterprise (Σώστε τις Οικογενειακές Επιχειρήσεις της Αμερικής). (Η κ. Χάιτκαμπ έχει πει ότι αντιτίθεται στον τρόπο με τον οποίο ο Μπάιντεν προτείνει να κάνει αυτήν τη μεταρρύθμιση και ότι θα προτιμούσε μια διαφορετική λύση).
Εν μέρει το όνομα του οργανισμού είναι εύστοχο αλλά οι οικογενειακές επιχειρήσεις τις οποίες επιχειρεί να σώσει θα μπορούσαν να έχουν γνωστά επώνυμα όπως Walton, DuPont και Koch. Κάποιοι άλλοι είναι λιγότερο γνωστοί όπως η έντονα μυστικοπαθής και πολιτικά ενεργή οικογένεια Mars, ιδιοκτήτες της Mars Inc, της εταιρείας που είναι γνωστή για καραμέλες, παρασκευασμένο ρύζι και τρόφιμα για κατοικίδια και ιδρύθηκε το 1911.
Τα μέλη της οικογένειας διατηρούν ένα χαμηλό προφίλ (υπάρχουν λίγες φωτογραφίες της οικογένειας, μάλιστα ο πατριάρχης της οικογένειας Forrest Mars St. κάποτε έβαλε μια χαρτοπετσέτα στο κεφάλι του για να αποφύγει έναν φωτογράφο) αλλά έχουν ξοδέψει εκατομμύρια με στόχο να καταργηθεί ο φόρος ακινήτων. Η οικογένειας Mars δεν έχει εκφραστεί δημόσια για την μεταρρύθμιση του Μπάιντεν για την “stepped up basis”, ωστόσο μόνο το 2020 διέθεσε $720.000 σε “θέματα που σχετίζονται με την μεταρρύθμιση της φορολογίας περιουσιών και δωρεών” σύμφωνα με το Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών.
Διακυβεύονται πολλά. Από το 1983, η περιουσία της οικογένειας αυξήθηκε κατά 3.517%.
Οι απόγονοί τους -και τα παιδιά των σημερινών ολιγαρχών, όπως ο Τζεφ Μπέζος και ο Έλον Μάσκ- κληρονομούν αδιανόητα χρηματικά ποσά συγκεντρώνοντας ακόμα περισσότερο πλούτο και πολιτική δύναμη σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των μικρών επιχειρήσεων και των αγροτών.
Η “stepped up basis” θα μπορούσε να θωρακίσει δισεκατομμύρια δολάρια που προέρχονται από κληρονομιά. Ο Μπομπ Λορντ, φοροτεχνικός εκτιμά ότι οι κληρονόμοι του Μπέζος θα μπορούσαν να αποφύγουν έως και $300 δισεκατομμύρια σε φόρο εισοδήματος εάν τους αφήσει $1 τρισ. σε μετοχές της Amazon. O πλούτος αγοράζει εύκολα πολιτική δύναμη. Όσο περισσότερο αδυνατούμε να περιορίσουμε τον πλούτο της κληρονομιάς, τόσο πιο γρήγορα πεθαίνει το όνειρο για μια δημοκρατική κοινωνία.
Υπάρχουν όμως ξεκάθαρες λύσης. Ο Έρικ Κεδές, καθηγητής στη νομική σχολή William and Mary Law School, προτείνει ο Μπάιντεν να “ανακόψει” τη διεύρυνση του κληρονομικού πλούτου και της εξουσίας, όχι μόνο ρίχνοντας όλο το βάρος του στο να συμπεριληφθεί η μεταρρύθμιση του “stepped up basis” στο τελικό νομοσχέδιο αλλά και ενισχύοντας τις εξουσίες της εφορίας για την καταστολή του λεγόμενου dynasty trust (του καταπιστεύματος που έχει δημιουργηθεί για να περνάει τον πλούτο από γενιά σε γενιά χωρίς να εμπίπτει σε φόρους κληρονομιάς) διασφαλίζοντας ότι όλα τα καταπιστεύματα παύονται μετά τον θάνατο των παιδιών του δημιουργού, αποτρέποντας έτσι την εκθετική αύξηση του πλούτου με το πέρασμα των γενεών. Αυτό ονομάζεται “κανόνας ενάντια στο διηνεκές”. O Έρικ Κεδές είπε ότι αυτοί οι κανόνες εμφανίστηκαν πριν από αιώνες στην Αγγλία όταν οι δικαστές παρατήρησαν ότι ο κληρονομικός πλούτος ξεφεύγει από τον έλεγχο. Στην Αγγλία αυτοί οι νόμοι είναι ακόμα σε ισχύ αλλά στην Αμερική οι κανόνες ενάντια στο διηνεκές έχουν ουσιαστικά αφανιστεί. Αυτό είναι μια περίεργη τροπή στην ιστορία. “Σήμερα”, δηλώνει ο Κεδές “είμαστε μια πιο φεουδαρχική κοινωνία από τους Βρετανούς”.
* Ο Robin Kaiser-Schatzlein είναι δημοσιογράφος ο οποίος γράφει για την οικονομική ζωή και τον πολιτισμό στην Αμερική. Εχει γράψει για πολλές εκδόσεις όπως “The New Yorker” και “The New Republic”.
