Του Θανάση Κ.
Συνήθως μιλάμε για την 28η Οκτωβρίου του 1940 – με την ασφάλεια του χρόνου που μεσολάβησε – ως μια “ηρωϊκή επέτειο”…
Σήμερα θα ήθελα να προσθέσω τρείς διαστάσεις. Ώστε να μην πάει χαμένη και η φετινή ευκαιρία για αληθινό ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟ.
— Η πρώτη αφορά τις ανθρώπινες απώλειες. Που αναδεικνύουν τα χρόνια που ακολούθησαν ως την πιο εφιαλτική δεκαετία που γνώρισε ο σύγχρονος Ελληνισμός! Όπως ανέφερε η Επιτροπή Πόρτερ για την Ελλάδα του 1947-48, “μόνο με θαύμα” μπορεί η χώρα αυτή να επανέλθει.
Αλλά επανήλθε…
— Η δεύτερη διάσταση αφορά το απλό γεγονός – που συχνά μας διαφεύγει ή το ξεχνάμε – πώς όσα έγιναν τότε αφορούν τη γενιά των γονιών μας ή των παππούδων μας, όχι κάποιους μακρινούς “προγόνους” μας. Τους ανθρώπους που έζησαν όλη αυτή τη φρίκη του γνωρίσαμε από πολύ κοντά.
— Η τρίτη διάσταση είναι ίσως η πιο συναρπαστική. Κάντε μια νοερή προσπάθεια να έλθετε στη θέση τους. Και αναλογιστείτε, τι θα κάναμε σήμερα – η τωρινή γενιά – αν ζούσε όσα πέρασαν εκείνοι…
* Ας αρχίσουμε λοιπόν από τις ανθρώπινες απώλειες, με την αρχική υπόμνηση ότι το 1940 ο συνολικός ελληνικός πληθυσμός ήταν περίπου 7,2 εκατομμύρια.
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1940–1949 (ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ)
Τα στοιχεία προέρχονται από την Ιστορική Υπηρεσία Στρατού, τον Χάγκεν Φλάισερ, τον Μαζάουερ και άλλες τεκμηριωμένες πηγές.
1. Ελληνοϊταλικός και Γερμανική Εισβολή (1940–41)
Κατηγορία Περίοδος Νεκροί
Πόλεμος με Ιταλία 1940–41 13.700
Γερμανική εισβολή Απρ. 1941 1.200
Μάχη της Κρήτης Μάιος 1941 1.100
Σύνολο ≈16.000
2. Κατοχή (1941–44)
Κατηγορία Περίοδος Νεκροί
Πείνα 1941–42 ≈170.000
Εκτελέσεις – Σφαγές 1941–44 ≈58.000
Συγκρούσεις με κατοχικά στρατεύματα 1941–44 ≈22.000
Φυλακίσεις – Ολοκαύτωμα 1941–44 ≈69.000
Σύνολο Κατοχής ≈319.000
3. Απώλειες Στρατευμάτων Κατοχής (1941–44)
Δύναμη Περίοδος Νεκροί
Γερμανικές δυνάμεις 1941–44 ≈17.000–18.000
Ιταλικές δυνάμεις 1941–44 ≈6.500–7.000
Βουλγαρικές δυνάμεις 1941–44 ≈3.000–3.500
Σύνολο ≈26.000–28.000
4. Εμφύλιες Συγκρούσεις (1944–49)
Κατηγορία Περίοδος Νεκροί (Κυβερνητικές Δυνάμεις) Νεκροί (Αριστερές Δυνάμεις/Άμαχοι)
Δεκεμβριανά Δεκ. 1944–Ιαν. 1945 ≈2.000 ≈2.500
Λευκή Τρομοκρατία – Αντίποινα 1945–46 ≈3.000 ≈4.000
Κυρίως Εμφύλιος Πόλεμος 1946–49 ≈22.000 ≈38.000
Εκτελέσεις – Αντίποινα – Διώξεις 1945–49 ≈4.000 ≈8.000
Σύνολο Εμφυλίου ≈31.000 ≈52.000
5. Συνολικό Ισοζύγιο 1940–49
Πλευρά / Κατηγορία Νεκροί
Ελληνικός πληθυσμός (στρατιωτικοί + άμαχοι) ≈335.000
Εμφύλιος (όλες οι πλευρές) ≈83.000
Στρατεύματα κατοχής (Γερμανοί–Ιταλοί–Βούλγαροι) ≈27.000
ΣΥΝΟΛΟ ΝΕΚΡΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1940–49 ≈445.000
Εκ των οποίων Έλληνες (αν αφαιρέσουμε τους 27 χιλιάδες από τα στρατεύματα κατοχής και προσθέσουμε τους νεκρούς από αντίποινα κατά τη Διάρκεια των Δεκεμβριανών) γύρω στις 425 χιλιάδες.
Μέσα σε αυτούς περιλαμβάνονται και 59 χιλιάδες Έλληνες Εβραίοι που εξοντώθηκαν κατά της διάρκεια της Κατοχής (οι περισσότεροι σε Στρατόπεδα συγκέντρωσης εκτός Ελλάδος). Από σύνολο τότε 77 χιλιάδων Εβραίων. Δηλαδή αφανίστηκε τότε το 85% περίπου του συνόλου των Ελλήνων Εβραίων…
Στις συνολικές απώλειες 425 χιλιάδων Ελλήνων (σε συνολικό πληθυσμό 7,2 εκατομμυρίων τότε), έχουμε ήδη ποσοστό θανάτων 6% περίπου.
Τα δύο τρίτα περίπου των νεκρών ήταν από τον Πόλεμο και την Κατοχή και το υπόλοιπο ένα τρίτο από τον Εμφύλιο.
Αν λάβει κανείς υπόψιν και τους τραυματίες, οι συνολικές απώλειες ξεπερνούν τις 800 χιλιάδες (μετριοπαθέστερος υπολογισμός) ίσως και το 1 εκατομμύριο!
Δηλαδή σε ποσοστό το συνολικό ανθρώπινο κόστος φτάνει το 11%
ή προσεγγίζει το 14%
Απ’ όλες τις χώρες που έζησαν τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα έρχεται τρίτη (αναλογικά προς τον πληθυσμό) σε ανθρώπινο κόστος μετά τη Ρωσία και την ίδια τη Γερμανία και μαζί με τη Γιουγκοσλαβία…
* Πάμε τώρα στη δεύτερη διάσταση: Αυτοί οι άνθρωποι που τα έζησαν όλα αυτά ήταν οι γονείς μας ή οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας. Με τους οποίους μεγαλώσαμε, τους αγαπήσαμε και μας αγάπησαν, αστειευθήκαμε, τσακωθήκαμε, φιλιώσαμε τους πικράναμε και τελικά τους κλάψαμε όταν έφυγαν από τον μάταιο αυτό κόσμο.
Είδαν την φρίκη, έζησαν τον όλεθρο, αλλά δεν πήγαν σε ψυχολόγους να θεραπεύσουν τα “τραύματά” τους.
Επί χρόνια δεν ήξεραν αν θα ξημερώσουν, περπάτησαν ανάμεσα σε πτώματα πρησμένα από την πείνα, πριν τα περιμαζέψει το κάρο του δήμου για να τα θάψει σε ομαδικούς τάφους, αλλά ύστερα συνέχισαν το δρόμο τους και πάλεψαν να επιβιώσουν.
Και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους.
Ερωτεύθηκαν, αγωνίστηκαν, φτιάχτηκαν, μπήκαν ξανά στην ρουτίνα της ζωής,
βίωσαν τις χαρές και τις λύπες της, έβγαλαν μεγαλοσύνη και μικρότητες, αγωνίστηκαν για άλλα πράγματα μετά την αποκατάσταση της Ειρήνης, κάκιωσαν με παλιούς “συντρόφους” και φίλιωσαν με παλιούς “εχθρούς”, τελικά συγχώρησαν – ή δεν συγχώρησαν – όσους τους έβλαψαν, αλλά ΔΕΝ “θυματοποίησαν” ποτέ τους εαυτούς τους!
Ήξεραν να ανασηκώνονται όταν γονατίζουν, ξανά και ξανά.
Ήξεραν να μετατρέπουν την δοκιμασία σε δύναμη,
την ήττα σε νίκη,
την ταπείνωση σε αξιοπρέπεια,
την εμπειρία του θανάτου σε δίψα για ζωή.
Και το πέτυχαν!
Αυτό τουλάχιστον το πέτυχαν…
Και μας το δίδαξαν.
Εμείς όμως, δεν καταλάβαμε και πολλά. Έτσι;
Και η ιστορική εμπειρία μέσα στην οποία ενηλικιώθηκαν οι άνθρωποι αυτοί – οι γονείς μας και οι παππούδες μας – ήταν φρικιαστική.
Κι όμως αγωνίστηκαν για Ελευθερία – κι ας μην την γνώρισαν από πριν! Γιατί ακριβώς ΔΕΝ την θεωρούσαν “δεδομένη” όπως, συχνά, κάνουμε εμείς.
Και επιβίωσαν απ’ όλες τις δοκιμασίες γιατί αγαπούσαν τη ζωή, δεν μεγάλωσαν με την ψευδαίσθηση ότι η ζωή “τους χρωστάει”…
Έδειξαν πρωτοφανή ηρωϊσμό – κάποιες φορές και πρωτοφανή αγριότητα – και ύστερα πρωτοφανές δημιουργικό πάθος για να ξανακτίσουν όσα είδαν να γκρεμίζονται ή να καίγονται γύρω τους. Κι αυτό το Πάθος για Ζωή, Ελευθερία, Προκοπή, δεν τους άφησε μέχρι να κλείσουν τα μάτια τους.
Ναι, εδώ κάνω μνημόσυνο των ΖΩΝΤΑΝΩΝ της γενιάς εκείνης.
Κι αξίζει να μνημονεύσουμε τις παρακαταθήκες τους, όχι γιατί με το παράδειγμα τους κάτι σημαντικό μας δίδαξαν. Όχι μόνο γι’ αυτό…
Αλλά γιατί σήμερα τείνουμε να το ξεχνάμε.
* Κι ερχόμαστε στις τρίτη διάσταση του αναστοχασμού:
Ο Κατοχικός τύπος στην Ελλάδα – της περιόδου 1941-43 – που έβγαινε, φυσικά με υπό την αυστηρή επιτήρηση των Γερμανικών αρχών τότε, επαναλάμβανε συνεχώς το εξής προπαγανδιστικό “επιχείρημα”:
— Η Ελλάδα υποφέρει σήμερα λόγω ενός Πολέμου που είναι Παγκόσμιος και που θα κριθεί ΕΚΤΟΣ ελληνικών συνόρων. Αν οι δυνάμεις του “Άξονα” νικήσουν τελικά, κάθε Αντίσταση εδώ είναι μάταιη. Δεν μπορεί να αλλάξει το παραμικρό.
— Αν πάλι οι δυνάμεις του άξονα ηττηθούν, τότε κάθε Αντίσταση είναι περιττή. Δεν χρειάζεται…
Σε κάθε περίπτωση κάθε διάθεση αντίστασης είναι είτε περιττή είτε μάταιη. Μεγαλώνει τα δεινά των Ελλήνων, και εξυπηρετεί μόνο “ξένες δυνάμεις”.
Η “λογική” αυτή ακούγεται “αεροστεγής”. Δεν έμπαζε από πουθενά.
Κι όμως οι Έλληνες ΔΕΝ προσχώρησαν τότε στον “ορθολογισμό” της Υποταγής. Αντιστάθηκαν μαζικά…
Το πλήρωσαν, αλλά αντιστάθηκαν.
Κι αυτό το πνεύμα Αντίστασης γιορτάζουμε σήμερα.
Γιατί εξ αιτίας του είμαστε ό,τι είμαστε…
— Ήταν “παράλογο” να αντισταθούμε στην Μουσολινική Ιταλία του 1940, όταν όλη η Ευρώπη είχε γονατίσει στις δυνάμεις του Άξονα. Όταν η Αμερική ήταν ακόμα ουδέτερη, όταν η Βρετανία ήταν πανικόβλητη και απομονωμένη και η Ρωσία είχε ακόμα “Συμφωνία φιλίας και μη επίθεσης” με τη Γερμανία…
Κι όμως το κάναμε.
— Ήταν “απίστευτο” τότε ότι η Ελλάδα αντιστεκόταν επί έξη μήνες στα στρατεύματα της Ιταλίας, κι άλλον ένα μήνα στα στρατεύματα των Ναζί, όταν η Γαλλία είχε συνθηκολογήσει μέσα σε 43 μέρες…
Κι όμως το κάναμε. Και σήμερα αυτό γιορτάζουμε…
— Ήταν παράλογο να αντισταθούμε στις δυνάμεις Κατοχής ανάμεσα στο 1941 και το 1944. Η Ελλάδα μαζί με τη Γιουγκοσλαβία παρουσίασαν τότε τη μεγαλύτερη αντίσταση κατά των κατακτητών σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη…
Εντελώς “παράλογο”, αλλά το κάναμε.
Κι αυτό γιορτάζουμε σήμερα.
Δεν γιορτάζουμε τον… “παραλογισμό”.
Γιορτάζουμε τον Έρωτα Ελευθερίας, ενός λαού, που ξεπερνάει κάθε συμβατική Λογική και ορίζει την Ταυτότητά του.
Την Ιστορική του Ταυτότητα…
Γιατί από τους Περσικούς Πολέμους ως το 1821 και τη Βαλκανική “εποποιία” ό,τι μας ορίζει ήταν πάντα ένας Έρωτας Ελευθερίας που ξεπερνά τη συμβατική “Λογική”.
Δεν το κάναμε μόνο το 1940. Αυτό κάνουμε πάντα.
Αυτό ΕΙΜΑΣΤΕ.
Κι αυτό γιορτάζουμε.
Για να μην ξεχνιόμαστε…
ΥΓ.1 Και είναι Χρέος μας να μη ξεχνάμε. Το οφείλουμε, όχι μόνο σε αυτούς που σκοτώθηκαν τότε. Το χρωστάμε και σε αυτούς που επέζησαν. Στους γονείς μας. Το χρωστάμε και στα παιδιά μας. Κι ας τα λέμε πολύ “καλομαθημένα”…
Γι’ ό,τι ξέχασαν κι ό,τι δεν ξέρουν, εμείς ευθυνόμαστε, γιατί εμείς τα ξεχάσαμε πρώτοι – και δεν τους τα μεταδώσαμε.
Κι ό,τι κάνουν αυτά, θα το κάνουν γιατί το κουβαλάνε μέσα τους. Κι είτε θα μας μνημονεύουν με ευγνωμοσύνη, είτε θα μας αναθεματίζουν ως επιλήσμονες.
Τον αναστοχασμό δεν τον οφείλουμε μόνο σε όσους έφυγαν.
Τον οφείλουμε, πρωτίστως, στα παιδιά μας.
ΥΓ.2 Αυτά όλα σκεφτείτε τα μόνοι σας. Και προς Θεού μη τα πείτε μεγαλόφωνα και τα ακούσει το… ΕΛΙΑΜΕΠ.
Θα πάθουν τίποτα οι άνθρωποι…
