του Μάνου Λαμπράκη
Η φράση που άρθρωσε ο Αντώνης Σαμαράς κατά την εξόδιο ακολουθία της κόρης του Λένας σήμερα (σ.σ. χθες) — «Ευχαριστώ το Θεό που μας έδωσε αυτό το δώρο έστω για 34 χρόνια» — συνιστά μια από τις σπανιότερες δημόσιες στιγμές όπου πολιτικός λόγος και θεολογικό βίωμα συμπλέκονται χωρίς την παραμικρή επίφαση, χωρίς ρητορικό σχήμα. Δεν είναι προϊόν πολιτικής στρατηγικής, ούτε συναισθηματικής υπερβολής της στιγμής. Είναι η εκφορά μιας εσωτερικευμένης στάσης ζωής, βαθιά εδραιωμένης στην πνευματικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ευχαριστία για τον χρόνο που δόθηκε — ακόμη και όταν αυτός είναι ελάχιστος ή φαινομενικά άδικα κομμένος — βρίσκεται στον πυρήνα της ορθόδοξης θεολογίας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας παραδίδει την περίφημη φράση «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν» ως κλείσιμο του επί γης βίου του, υπογραμμίζοντας ότι η ευχαριστία δεν περιορίζεται στις στιγμές χαράς, αλλά επεκτείνεται και στις λυπηρές περιστάσεις, διότι όλα — ακόμη και ο πόνος — εμπεριέχονται στο σχέδιο της θείας Οικονομίας. Ο Σαμαράς, με την επιλογή των λέξεων του, αναπαράγει ασυνείδητα αλλά ουσιαστικά αυτή την πατερική στάση.
Η λέξη «δώρο» φέρει μέσα της τη θεολογική έννοια της δωρεάς του Θεού, της ἀκτίστου χάριτος που «ἐκχέεται ἐπὶ πᾶσαν σάρκα» (Ιωήλ 3,1). Δεν μιλά για «δικαίωμα» να έχει κανείς την κόρη του για περισσότερα χρόνια, αλλά για παραχώρηση. Όχι για απαίτηση, αλλά για παραλαβή. Η δήλωση αυτή αποκαλύπτει έναν ηγέτη που δεν εγκλωβίζεται στη ρητορική της δημόσιας εικόνας, αλλά εκθέτει δημοσίως τον εσώτατο πυρήνα της πίστης του. Σε μια εποχή που οι δημόσιες εμφανίσεις συχνά υπακούουν στη λογική του επικοινωνιακού ελέγχου, ο Σαμαράς δεν επιλέγει μια ουδέτερη, κοσμική διατύπωση, αλλά μιλά θεολογικά. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: πρώτον, ότι δεν αποστασιοποιείται από την εκκλησιαστική του ταυτότητα ακόμη και στις πιο ιδιωτικές στιγμές που γίνονται δημόσιες και δεύτερον, ότι ο λόγος του φέρει την υπογραφή ενός πνευματικού καθοδηγητή, ενός εξομολόγου που έχει καλλιεργήσει μέσα του την ευχαριστιακή προοπτική.
Δεν είναι τυχαίο ότι η φράση του μοιάζει να συνομιλεί με την ορθόδοξη ποιμαντική γλώσσα. Ένας «πολύ σοβαρός πνευματικός» — όπως θα το περιέγραφε η εκκλησιαστική παράδοση — είναι εκείνος που μαθαίνει στον πιστό να βλέπει κάθε στιγμή ζωής όχι ως κεκτημένο, αλλά ως χάρη. Ο Σαμαράς, μιλώντας έτσι, δείχνει πως έχει μαθητεύσει σε τέτοια σχολή σκέψης: εκεί όπου ο χρόνος δεν μετράται ωρολογιακά, αλλά ευχαριστιακά. Αυτό δεν είναι αυτονόητο για έναν δημόσιο άνδρα, πολύ δε περισσότερο για έναν πρώην πρωθυπουργό, του οποίου ο λόγος κρίνεται και πολιτικά και κοινωνικά.
Στην πολιτική, η απώλεια συχνά μεταφράζεται σε απαίτηση. Στο θάνατο, σε καταγγελία του άδικου. Η δήλωση Σαμαρά απορρίπτει τον μηχανισμό της «αρνητικής υποκειμενικότητας» που βλέπει τη ζωή μόνο υπό το πρίσμα της έλλειψης. Αντί να διατυπώσει ένα «Γιατί μόνο 34;», λέει «Ευχαριστώ για τα 34». Αυτή η αντιστροφή είναι η ουσία της χριστιανικής ταπείνωσης και η ριζοσπαστικότητα της πίστης σε μια δημόσια σκηνή όπου η θεολογία θεωρείται συχνά περιθωριακή. Η φράση του Σαμαρά θα μπορούσε να στηριχθεί στην πατερική διδασκαλία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητή: «Τὸ εὐχαριστεῖν ὑπὲρ τῶν λυπηρῶν, σημεῖον ἀληθινῆς ἀγάπης» και να συνομιλεί με την παρακαταθήκη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «Εὐχαριστεῖν ὑπὲρ τῶν πάντων· καὶ γὰρ τὰ λυπηρὰ πρὸς ὠφέλειαν γίνονται τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεόν.»
Η αποδοχή του δώρου, ακόμη και στο μικρό μέτρο του, είναι η πιο καθαρή μορφή ευχαριστίας. Η φράση του λειτουργεί ως «ἀνάμνησις» με την εκκλησιαστική έννοια — όχι απλή ανάκληση του παρελθόντος, αλλά παρουσίασή του ενώπιον του Θεού, ως μετοχή στην αιωνιότητα. Στην ορθόδοξη εμπειρία, η μνήμη του αγαπημένου προσώπου γίνεται προσευχή, και η προσευχή γίνεται πολιτική πράξη της Βασιλείας: μια δήλωση ότι η ζωή δεν τελειώνει, αλλά συνεχίζεται «ἐν τῇ μνήμῃ Θεοῦ». Έτσι, ο λόγος του Αντώνη Σαμαρά υπερβαίνει το ιδιωτικό πένθος και γίνεται δημόσια μαρτυρία πίστης — καρπός μιας διαρκούς σχέσης με την Εκκλησία και τους Πατέρες της, μια πράξη ευχαριστιακής πολιτικής που αντιστρέφει την ανθρώπινη λογική και ενδύει την απώλεια με το φως της αιωνιότητας.
Είθε ο Κύριος της Ζωής και του Θανάτου, ο Αναστήσας την κόρη του Ιαείρου και τον φίλο Λάζαρο, να χαρίσει στην οικογένεια του Αντώνη Σαμαρά παρηγοριά άνωθεν, δύναμη πνευματική και ειρήνη στην καρδιά, ώστε ο πόνος να γίνει ευχαριστία και η μνήμη της αγαπημένης κόρης τους Λένας
να μένει ως φως άσβεστο στη μνήμη του Θεού, μέχρι την ημέρα της Κοινής Ανάστασης, όπου η Χαρά θα είναι πλήρης και αλύγιστη.
