Του Θανάση Κ.
Μέρες που είναι, ας φύγουμε για λίγο από την επικαιρότητα.
Κι ας κάνουμε μια “βουτιά” στην Ιστορία.
Που είναι ίσως “απόμακρη” χρονικά.
Αλλά καταφέρνει ξαφνικά να γίνει τόσο ΕΠΙΚΑΙΡΗ…
* Η Μεσόγειος υπήρξε, στους Ιστορικούς χρόνους τουλάχιστον, το επίκεντρο των διεθνών γεωπολιτικών ανταγωνισμών.
Ακόμα και την εποχή των μεγάλων Ανακαλύψεων (15ο-17ος Αιώνες), όταν οι ευρωπαϊκοί στόλοι είχαν στρέψει την προσοχή τους μακριά από την Μεσόγειο, στην κατάκτηση των μεγάλων ωκεανών και των «άγνωστων ηπείρων» – και πάλι η Μεσόγειος παρέμενε στο επίκεντρο των διεθνών γεωπολιτικών ανταγωνισμών.
Ιστορικοί σταθμοί στη Μεσόγειο είναι συνοπτικά οι εξής:
— Στις αρχές του Πέμπτου π.Χ. Αιώνα, η προσπάθεια των Καρχηδονίων να κατακτήσουν και να αποικίσουν τη Σικελία!
Όπως μας εξιστορεί ο Ηρόδοτος, όταν ο Ξέρξης, βασιλιάς των Περσών, ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει κατά των Ελλήνων, παρακίνησε τους Καρχηδονίους να εισβάλλουν ταυτόχρονα στη Σικελία, για να αποτρέψει τη συστράτευση των εκεί Ελλήνων με τους ομοεθνείς του της κυρίως Ελλάδας, στην απόκρουση της Περσικής εισβολής.
Οι Καρχηδόνιοι έστειλαν τότε τον στρατηγό τους Αμίλκα στη Σικελία, επικεφαλής τεράστιου εκστρατευτικού σώματος. Το οποίο αντιμετωπίστηκε στην Σικελική πόλη Ίμερα από τις ενωμένες δυνάμεις των Συρακουσίων υπό τον Γέλωνα και των Ακραγαντίνων υπό τον Θήρωνα. Η μάχη της Ιμέρας, όπου οι «υπέρτερες» δυνάμεων των Καρχηδονίων συνετρίβησαν από τους Έλληνες, έγινε το φθινόπωρο του 480 π.Χ. – την ίδια μέρα με την επίσης νικηφόρα ναυμαχία των Ελλήνων στη Σαλαμίνα, κατά του Περσικού στόλου.
— Στα μέσα και τα στα τέλη του 3ου π.Χ. Αιώνα, στους δύο Καρχηδονιακούς Πολέμους, όταν οι Ρωμαίοι κατάφεραν να νικήσουν και να αφαιρέσουν από την Καρχηδόνα τον έλεγχο των θαλασσίων δρόμων στην Δυτική Μεσόγειο. Πριν κινηθούν ανατολικότερα, οι Ρωμαίοι φρόντισαν να εκμηδενίσουν την μεγάλη ναυτική δύναμη των Μεσογείου, την Καρχηδόνα – την οποία κατέστρεψαν οριστικά και ολοκληρωτικά μισό αιώνα αργότερα, το 146 π.Χ. την ίδια χρονιά που κατέστρεψαν την Κόρινθο και επέβαλαν την οριστική κατάκτηση του Ελλαδικού χώρου…
Για δεύτερη φορά δύο σημαντικές χρονολογίες για τον έλεγχο της Μεσογείου συμπίπτουν με εξ ίσου σημαντικές εξελίξεις στον Ελλαδικό χώρο: Μετά τη μάχη της Ιμέρας που συμπίπτει με την ναυμαχία της Σαλαμίνας, το 480 π.Χ, σηματοδοτώντας τη νίκη των Ελλήνων στην κυρίως Ελλάδα και στη “Μεγάλη Ελλάδα” της Σικελίας. Κι ύστερα η Καταστροφή της Καρχηδόνας “συμπίπτει” με την Καταστροφή της Κορίνθου (146 π.Χ.) σηματοδοτώντας την πλήρη επικράτηση της Ρώμης στη Μεσόγειο.
— Για πολλούς αιώνες στη συνέχεια η κυριαρχία της Ρώμης και αργότερα της Ελληνορωμαϊκής Ανατολικής Αυτοκρατορίας δεν επιτρέπει καμία αμφισβήτηση κυριαρχίας στη Μεσόγειο από “εξωτερικούς” παράγοντες. Με εξαίρεση τους “εσωτερικούς” ανταγωνισμούς μεταξύ Δυτικού και Ανατολικού Ρωμαϊκού κόσμου, με επίκεντρο κυρίως την Κρήτη και τη Σικελία.
Η πρώτη αληθινή αμφισβήτηση θαλάσσιας κυριαρχίας εμφανίζεται με την επέκταση του Ισλάμ στην «κοίλη Συρία», τη Βόρειο Αφρική, και την Ιβηρική, όταν στις θάλασσες εμφανίζονται Σαρακηνοί που επιδράμουν στα νότια ευρωπαϊκά παράλια παντού.
Γύρω στο 800 μ.Χ εμφανίζονται οι πρώτες σοβαρές αντιπαραθέσεις με επίκεντρο την Κρήτη και τη Σικελία. Στην πρώτη εγκαθίσταται Εμιράτο από Μοζάραβες της Ιβηρικής (824-828 μ.Χ.) που έφυγαν κυνηγημένοι από την Ανδαλουσία. Και στη δεύτερη εμφανίζονται σταδιακά Νορμανδικά βασίλεια (που εκμεταλλεύτηκαν τις διαμάχες Λομβαρδών και Βυζαντινών). Οι δυνάμεις αυτές θα συγκρουστούν με τις εγχώριες ναυτικές δυνάμεις του Βυζαντίου και της Βενετίας, παλαιάς βυζαντινής “επαρχίας” που αποσκίρτησε τον 8ο Αιώνα διαφωνώντας με την εικονομαχική πολιτική των Ισαύρων Αυτοκρατόρων.
— Τελικά το Βυζάντιο θα καταφέρει να ανακαταλάβει την Κρήτη το 961 μ.Χ, ενώ αργότερα, τον 12ο Αιώνα, επί Κομνηνών Αυτοκρατόρων, θα παραδώσει τη ναυτική κυριαρχία της Ανατολικής Μεσογείου στην Βενετία (και στη Γένοβα).
— Το Ισλάμ, υπό την αιγίδα των Οθωμανών πλέον (και όχι των Αράβων) θα καταλάβει τη Μικρά Ασία και θα ολοκληρώσει την κατάληψη του Βυζαντίου με την Άλωση της Πόλης στα μέσα του 15ου Αιώνα (1453 μ.Χ.). Η επέκτασή του είναι χερσαία προς τα Βαλκάνια. Τον επόμενο αιώνα, υπό τον Σουλτάνο Σουλεϊμάν τον “Μεγαλοπρεπή”, η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα φτάσει μέχρι την Βιέννη, χωρίς να μπορέσει να την καταλάβει (1529 μ. Χ.) – αλλά θα επεκταθεί και προς τη Θάλασσα: Στη Ρόδο αρχικά, το 1522 την οποία θα καταλάβουν οι Οθωμανοί εκτοπίζοντας το δυτικό Τάγμα των (Οπιτάλιων) Ιωαννιτών Ιπποτών, και στη Μάλτα στη συνέχεια, το 1565, όπου, αυτή τη φορά οι Οθωμανοί θα ηττηθούν από το τους Ιωαννίτες.
Στη Μάλτα διακόπηκε οριστικά η Οθωμανική θαλάσσια επέκταση στη Μεσόγειο.
— Λίγο αργότερα το 1571, συμβαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα δύο “σημαδιακά” γεγονότα για την κυριαρχία στη Μεσόγειο: Οι δυτικοί συντρίβουν τον Οθωμανικό στόλο στη Ναύπακτο (Ναυμαχία του Lepanto), ενώ την ίδια χρονιά οι Οθωμανοί κατακτούν και την Κύπρο. Για μια ακόμα φορά μείζονα γεγονότα που αφορούν τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου συμπίπτουν χρονικά και διεξάγονται στον μείζονα Ελλαδικό χώρο…
Στα τέλη του 16ου Αιώνα υπάρχει για πρώτη φορά από τους Καρχηδονιακούς Πολέμους πλήρης διχοτόμηση στον έλεγχο της Μεσογείου. Οι Οθωμανοί κυριαρχούν στο Ανατολικό τμήμα και οι Χριστιανοί στο Δυτικό.
— Το 1798 ο Ναπολέων Βοναπάρτης επιχειρεί το μεγαλύτερο στρατηγικό “τόλμημα” της εποχής: Εκστρατεύει στην Αίγυπτο, η οποία βρισκόταν υπό Οθωμανική επικυριαρχία τότε, αλλά με πλήρη αυτονομία, υπό τους Μαμελούκους. Ο Ναπολέων καταφέρνει να ξεπεράσει τον αποκλεισμό του βρετανικού στόλου και φτάνει τελικά στην Αίγυπτο. Κερδίζει όλες τις μάχες στο έδαφος, φτάνει μέχρι τη Συρία όπου νικά τους Οθωμανούς, αλλά χάνει την πιο κρίσιμη ναυμαχία (στο Νείλο) και τελικά καταφέρνει να απεγκλωβίσει τις δυνάμεις του, και να τις μεταφέρει πίσω στη Γαλλία. Η αποτυχημένη του εκστρατεία στην Αίγυπτο, προβάλλεται ως “επιτυχία” μέσα στη Γαλλία και τον αναδεικνύει Αυτοκράτορα.
Ο Ναπολέων δοξάστηκε κατά τη Γαλλική εκστρατεία στην Ιταλία, ΔΕΝ ντροπιάστηκε κατά την εκστρατεία στην Αίγυπτο, δοξάστηκε και πάλι νικώντας τους ενωμένους του εχθρούς (Ρώσους, Πρώσους και Αυστριακούς), ύστερα κατέκτησε την Ισπανία, όπου όμως “σκάλωσε”, και πριν ξεμπλέξει στην Ιβηρική επεχείρησε την εκστρατεία στη Ρωσία όπου απέτυχε οριστικά.
Το Βατερλό του υπήρξε στο Βέλγιο (1815), η ήττα του ξεκίνησε από τη Ρωσία, αλλά οι μεγάλες αποτυχίες τους ξεκίνησαν από το νότο, προς τη Μεσόγειο: στην Ιβηρική και νωρίτερα στην Αίγυπτο.
— Τον 19ο Αιώνα πραγματική “θαλασσοκράτειρα δύναμη” αναδεικνύεται πια η Μεγάλη Βρετανία. Η οποία επεκτείνεται ως την Ινδία, τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, και την Ωκεανία, αλλά το κρίσιμο σταυροδρόμι εξακολουθεί να είναι η Μεσόγειος.
Ενώ οι αποικιακές βλέψεις των μεγάλων δυνάμεων επεκτείνονται πια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου, κι ενώ οι μεταξύ τους ανταγωνισμοί εκτυλίσσονται σε όλους τους ωκεανούς και σε όλες τις ηπείρους, ο έλεγχος της Μεσογείου παραμένει στο επίκεντρο. Γιατί χωρίς τη Μεσόγειο, η “προβολή” της ναυτικής ισχύος είναι αδιανόητη για οποιονδήποτε, οπουδήποτε…
Έτσι το 1878 η Βρετανία παίρνει την Κύπρο από τους Οθωμανούς!
— Η Ιταλία που μόλις έχει ενωθεί το 1865-70, εκφράζει κι αυτή αυτοκρατορικές φιλοδοξίες κι επιχειρεί επέκταση στην απέναντι ακτή της Μεσογείου, στην Λιβύη…
Ο Ιταλοτουρκικός Πόλεμος (1911-1912) εκτυλίσσεται σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο και τελειώνει με τον ήττα της Τουρκίας, η οποία εκτός από τη Λιβύη χάνει πια και τα Δωδεκάνησα (των οποίων η οριστική προσάρτηση στην Ιταλία υπογράφεται το 1923 με τη Συνθήκη της Λωζάννης)!
Η ήττα της Τουρκίας στον Ιταλοτουρκικό Πόλεμο παίζει καθοριστικό ρόλο στην έκρηξη και στην τελικά έκβαση του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου. Ο οποίες ξεκινά λίγα 24ωρα ΠΡΙΝ την Τουρκική συνθηκολόγηση στους Ιταλούς.
Οι οθωμανικές δυνάμεις ήταν πια εξαντλημένες από την ήττα τους. Και απομακρυσμένες από τα Βαλκάνια, όπου η νέα ήττα τους είναι πολύ πιο σύντομη απ’ ό,τι ανέμεναν όλοι τότε.
— Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος διεξάγεται στην Κεντρική Ευρώπη, στα εδάφη της Βόρειας Γαλλίας και του Βελγίου, καθώς και στα εδάφη της Πολωνίας και της Ρωσίας. Αλλά φτάνει σε αδιέξοδο. Στην τελευταία φάση του η Ρωσία έχει συνθηκολογήσει στους Γερμανούς, αλλά η Αμερική έχει μπει στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.
Τότε ανοίγει το “νότιο μέτωπο” από την πλευρά της Ελλάδας. Κάτι που έτρεμαν οι Κεντρικές δυνάμεις ως τότε, αλλά δίσταζαν οι Σύμμαχοι της Αντάντ. Στο νότιο μέτωπο οι δυνάμεις της Αντάντ επιτυγχάνουν γρήγορη νίκη, η οποίο οδηγεί σε συνθηκολόγηση πρώτα της Τουρκίας, αμέσως μετά της Βουλγαρία και σε λίγες μέρες της Αυστρίας.
Μετά την κατάρρευση όλου του συνασπισμού των “Κεντρικών Δυνάμεων” η Γερμανία ζητά κι αυτή ανακωχή.
Αμέσως μετά η Γερμανία καταρρέει εσωτερικά, ο Κάϊζερ αναγκάζεται να παραιτηθεί και υπό το βάρος της εσωτερικής της κατάρρευσης η Γερμανία αναγκάζεται να συνθηκολογήσει, ενώ δικά της στρατεύματα βρίσκονταν ακόμα στο έδαφος της Γαλλίας και του Βελγίου (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1918).
Το άνοιγμα του νότιου μετώπου υπήρξε τελικά καθοριστικό για την κατάρρευση των Κεντρικών Δυνάμεων.
Και μπόρεσε να ανοίξει, γιατί η Αντάντ έλεγχε τη Μεσόγειο στέλνοντας δυνάμεις στη Βόρειο Ελλάδα να πλήξουν τους εχθρούς τους από “κάτω”…
Ο έλεγχος της Μεσογείου, για μια ακόμα φορά αποδεικνυόταν καθοριστικής σημασίας, ακόμα και για πολέμους που γίνονταν μακριά από τη Μεσόγειο…
— Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος κρίνεται σε όλα τα μέτωπα, παντού στον κόσμο. Αλλά η πρώτη μεγάλα ανάσχεση της επέκτασης Γερμανών και Ιταλών είναι στο Ελ Αλαμέϊν της Αιγύπτου (τέλη Οκτωβρίου 1942), 100 χιλιόμετρα από την Αλεξάνδρεια!
Τις ίδιες μέρες γίνεται η αεροναυτική σύγκρουση Αμερικανών-Ιαπώνων στο Σάντα Κρούζ και χερσαία στο Γκουαρντακανάλ, όπου για πρώτη φορά οι Αμερικανοί νικούν αποφασιστικά τους Ιάπωνες στον Ειρηνικό.
Και λίγο αργότερα αρχές Φεβρουαρίου του 1943, θα έλθει το Στάλινγκραντ στον Κεντρικό Καύκασο, η ήττα-ορόσημο των Ναζί από τους Ρώσους.
Η μάχη του Ελ Αλαμέϊν σηματοδοτεί την πρώτη στρατηγική ήττα του “Άξονα”. Ενώ είχε προηγηθεί η πρώτη ουσιαστική “ανάσχεση” των Γερμανοϊταλικών δυνάμεων και πάλι στο Ελ Αλαμέϊν, τρείς μήνες πριν.
Ξανά η Μεσόγειος επιβεβαιώνει πως παραμένει το κρίσιμο σταυροδρόμι των μεγάλων ανταγωνισμών.
* Η Μεσόγειος παραμένει και σήμερα η αεροναυτική γέφυρα Ατλαντικού – Ινδικού – Ειρηνικού. Χωρίς τον έλεγχο της Μεσογείου οι στόλοι της Δύσης δεν μπορούν να επικοινωνήσουν εύκολα και με ασφάλεια ανάμεσα στους μεγάλους ωκεανούς. Ο περίπλους της Αφρικής είναι επιχειρησιακά πολύ πιο δαπανηρός, χρονοβόρος και επισφαλής.
— Από την Ανατολική Μεσόγειο μέσω Σουέζ περνάνε και οι θαλάσσιοι εμπορικοί δρόμοι ανάμεσα στις αγορές της Ευρώπης και της Άπω Ανατολής,
— Τέλος στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου, που θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν πλήρως τον εφοδιασμό της Ευρωπαϊκής αγοράς από ρωσικές πηγές.
Το ποιός θα ελέγχει την Ανατολική Μεσόγειο παραμένει κρίσιμο “υπαρξιακό” ζήτημα για ολόκληρη της Δύση, για την Ευρώπη ασφαλώς αλλά και για τις ΗΠΑ.
Για οικονομικούς, ενεργειακούς και γεω-στρατηγικούς λόγους…
* Στην Ανατολική Μεσόγειο δεσπόζουν τρία νησιά: Η Κύπρος, η Κρήτη, και η Μάλτα. Τα δύο πιο σημαντικά, η Κύπρος και η Κρήτη, είναι τμήματα του Ελληνισμού διαχρονικά.
Η Κύπρος και η Κρήτη δεσπόζουν στην Ανατολική Μεσόγειο, κι έχουν αποφασιστικό ρόλο στον έλεγχό της, ακόμα και τους αιώνες που ΔΕΝ υπήρχε Ελλαδικό κράτος!
Χωρίς τον “άξονα” Κρήτης-Κύπρου η Δύση ΔΕΝ μπορεί, επιχειρησιακά να διατηρήσει “προβολή ισχύος” στη Μέση Ανατολή.
Και χωρίς μόνιμη προβολή ισχύος στη Μέση Ανατολή, η Δύση δεν μπορεί να συνασπίσει τις κοσμικές δυνάμεις του Αραβικού κόσμου που πολεμάνε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, ο οποίος ήδη διεισδύει στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα…
* Η Τουρκία, βασικός “μέντορας” του ισλαμιστικού κινήματος προσπαθεί να διασπάσει τον άξονα Κρήτης – Κύπρου (Τουρκολυβικό μνημόνιο) και να ελέγξει την Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας αντιδράσεις και από την Αίγυπτο και από το Ισραήλ και από τη Γαλλία.
Η Ρωσία, μετά την νίκη της στην Ουκρανία προσπαθεί να προσεταιριστεί την Τουρκία στην “ανάσχεση” του Δυτικού ελέγχου επί της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Τουρκία, αν και τυπικά είναι χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, προσκολλάται όλο και περισσότερο στη Ρωσία, από την οποία είναι πια εξαρτημένη ενεργειακά.
Όσο αυξάνεται η τοπική επιρροή της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, τόσο πιο ανεξέλεγκτη γίνεται για τη Δύση, τόσο περισσότερο νοιώθει τον πειρασμό να γίνει “μπαλαντέρ” ανάμεσα στις δυτικές δυνάμεις και τη Ρωσία.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Δύση ΔΕΝ μπορεί να ελέγχει την Ανατολική Μεσόγειο η ίδια, όσο είναι υποχρεωμένη να “μοιράζεται” τον έλεγχο αυτόν με την Τουρκία.
Κι ακόμα, η Δύση ΔΕΝ μπορεί να φτιάξει ανθεκτικές τοπικές συμμαχίες με τα κοσμικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής που πολεμούν τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, όσο δεν περιορίζει την τοπική επιρροή της Τουρκίας. Η οποία παραμένει μέντορας των ισλαμιστών, που αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για όλα τα κοσμικά καθεστώτα της περιοχής.
Στον έλεγχο της Μεσογείου από τη Δύση, η Τουρκία ΔΕΝ είναι “μέρος της λύσης”. Είναι το μεγαλύτερο ΕΜΠΟΔΙΟ. Είναι το ίδιο το ΠΡΟΒΛΗΜΑ!
Κι αν η Δύση θέλει να ελέγξει την Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα είναι αναπόσπαστο μέρος της λύσης, σε συμμαχία με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και όλες τις κοσμικές δυνάμεις του Αραβικού κόσμου.
Όλα αυτά οι τωρινές δυτικές κυβερνήσεις δεν τα καταλαβαίνουν ή δεν τα ενσωματώνουν στην καιροσκοπική πολιτική τους. Η οποία, έτσι κι αλλιώς, τους έχει οδηγήσει σε τεράστια προβλήματα παντού στον κόσμο.
Όταν τα συνθήματα υπέρ της Χαμάς συγκλονίζουν τα δυτικά πανεπιστήμια,
όταν οι ισλαμιστές διεισδύουν ανεμπόδιστοι στις μουσουλμανικές κοινότητες των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων,
κι όταν τα κύματα παράνομων μεταναστών από μουσουλμανικές χώρες εξακολουθούν να εισρέουν ανεξέλεγκτα στην Ευρώπη,
οι δυτικοί μοιάζουν να έχουν χάσει τον μπούσουλα.
* Αλλά αργά η γρήγορα θα καταλάβουν και θα αναγκαστούν να τα αντιδράσουν. Γιατί ο έλεγχος της Μεσογείου από τη Δύση ΔΕΝ είναι “ένα από τα πολλά” γεωπολιτικά προβλήματα που πρέπει να λύσει. Είναι ίσως, το πιο σημαντικό.
Και η Ελλάδα μαζί με την Κύπρο δεν είναι “δύο από τα πολλά” κράτη της περιοχής. Είναι τα πιο καθοριστικά για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου.
Μόνο που όλα αυτά, ασφαλώς, απαιτούν μια Δύση που σκέφτεται και μιαν Ελλάδα που ΔΕΝ σέρνεται.
Μια Δύση που ΔΕΝ πελαγοδρομεί και μιαν Ελλάδα που ΔΕΝ “κατευνάζει”…
ΥΓ. Η ματαίωση της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουάσιγκτον θα έπρεπε να λειτουργήσει ως “αφύπνιση” για την Ελλάδα και για την Ουάσιγκτον.
Όμως η πρώτη ακόμα κοιμάται.
Και η δεύτερη δεν φαίνεται να ξυπνάει.
Ακόμα τουλάχιστον…
