Ο πολιτισμός… θρηνεί. Η Μεσσηνία και η Ελλάδα το ίδιο. Ένας από τους πλέον σημαντικούς Έλληνες αρχαιολόγους, ο Πέτρος Θέμελης, απεβίωσε. Σε ηλικία 87 ετών άφησε την τελευταία του πνοή στο Νοσοκομείο της Καλαμάτας όπου και νοσηλευόταν τις τελευταίες ημέρες. Η ψυχή της Αρχαίας Μεσσήνης θα παραμένει για πάντα εκεί, στον χώρο που αναδείχθηκε από τα χέρια και τις προσπάθειας ενός κορυφαίου και λαμπρού επιστήμονα, ενός σπουδαίου ανθρώπου.
Ο Πέτρος Θέμελης με το έργο του ανέδειξε την Αρχαία Μεσσήνη ως έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους παγκοσμίως. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1936, γιος του λογοτέχνη Γιώργου Θέμελη, και ολοκλήρωσε τις βασικές σπουδές του στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Πήρε πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια, το 1972, διδακτορικό δίπλωμα από το Aρχαιολογικό Iνστιτούτο του Πανεπιστημίου του Mονάχου με θέμα διατριβής «Πρώιμα Ελληνικά Ταφικά Μνημεία».
Από το 1963 ως το 1980 υπηρέτησε ως επιμελητής και έφορος Aρχαιοτήτων Hλείας-Mεσσηνίας, Aττικής-Eύβοιας, Φωκίδας-Λοκρίδας και Aιτωλοακαρνανίας. Κατά την τριετία 1977-1980 ήταν διευθυντής του Aρχαιολογικού Mουσείου των Δελφών. Από το 1980 ως το 1984 διατέλεσε προϊστάμενος της εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας. Από το 1984 ως το 2003 δίδαξε ως καθηγητής Kλασικής Aρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Kρήτης και υπήρξε αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών του ίδιου πανεπιστημίου. Από το 1985 ως το 2003 διηύθυνε την πανεπιστημιακή ανασκαφή στον Tομέα I της αρχαίας Eλεύθερνας. Από το 1986 έως σήμερα διηύθυνε το ανασκαφικό-αναστηλωτικό έργο στην αρχαία Μεσσήνη, για το οποίο τιμήθηκε με το ευρωπαϊκό βραβείο Europa Nostra το 2006 στη Μαδρίτη και το 2011 στο ‘Άμστερνταμ.
Είχε δημοσιεύσει δέκα μονογραφίες, διακόσιες πενήντα επιστημονικές μελέτες, βιβλιοκρισίες, αρχαιολογικούς οδηγούς, εκθέσεις ανασκαφών, προλόγους εκδόσεων, άρθρα σε εγκυκλοπαίδειες, μεταφράσεις, ενώ επιφυλλίδες του δημοσιεύονταν τακτικά στον ημερήσιο αθηναϊκό και μεσσηνιακό Τύπο. Ήταν επίτιμος δημότης Μεσσήνης, Ανδρούσας και Καλαμάτας, ισόβιος εταίρος της Εν Αθήναις Aρχαιολογικής Eταιρείας, αντεπιστέλλον μέλος του Αμερικανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, μέλος της Eταιρείας Eυβοϊκών Mελετών, του Γερμανικού Aρχαιολογικού Iνστιτούτου, του Aυστριακού Aρχαιολογικού Iνστιτούτου, μέλος της επιτροπής Συντήρησης Mνημείων Aκροπόλεως, πρόεδρος της Eταιρείας Mεσσηνιακών Aρχαιολογικών Σπουδών και αντιπρόεδρος του Κέντρου Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής-Ιδρύματος Oικ. Γ. Ψαροπούλου.
Το 2005 τιμήθηκε με τον Tαξιάρχη του Tάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Eλληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο για το διδακτικό, επιστημονικό και ανασκαφικό έργο του. Το 2016 τιμήθηκε για τους ίδιους λόγους με τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Επίσης το 2016 ανακηρύχθηκε επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Αντώνης Σαμαράς: Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε σήμερα φτωχότερος
Ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς έκανε την εξής δήλωση για την απώλεια του αρχαιολόγου Πέτρου Θέμελη: «Ο Πέτρος Θέμελης υπήρξε εκ των κορυφαίων Ελλήνων αρχαιολόγων. Η επιστημονική προσφορά του, ειδικά στην Μεσσηνία , είναι ανεκτίμητη. Ο ελληνικός πολιτισμός σήμερα έγινε φτωχότερος. Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια του».
Μητσοτάκης για Π. Θέμελη: Αποχαιρετούμε με οδύνη τον φωτισμένο αρχαιολόγο
Την οδύνη του για τον θάνατο του σπουδαίου αρχαιολόγου, Πέτρου Θέμελη, εξέφρασε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, τονίζοντας πως «αφήνει πολύτιμη κληρονομιά του το φως που εκείνος φρόντισε να εκπέμπει πάντα στον χρόνο η εθνική μας κληρονομιά». Σε ανάρτησή του στο Facebook, ο πρωθυπουργός αναφέρει πως «η Ελλάδα, η Μεσσηνία και όλοι μας αποχαιρετούμε με οδύνη τον Πέτρο Θέμελη. Τον φωτισμένο αρχαιολόγο, που έλεγε ότι “το κάρμα μου είναι το σκάμμα μου”. Και τον επιστήμονα που έκανε στοίχημα της ζωής του την ανάδειξη της Αρχαίας Μεσσήνης. Εκεί, όπου και πάλι ο ίδιος τόνιζε πως “έζησε πολλή ευτυχία”», πρόσθεσε.
«Ο Θέμελης υπήρξε ένας μεγάλος Ελληνας. Γιατί αφήνει πολύτιμη κληρονομιά του το φως που εκείνος φρόντισε να εκπέμπει πάντα στον χρόνο η εθνική μας κληρονομιά. Τα συλλυπητήριά μου στην οικογένεια, στους συνεργάτες, στους μαθητές και στους πολλούς φίλους του σε ολόκληρη τη χώρα» αναφέρει το μήνυμα του Ελληνα πρωθυπουργού.
Μενδώνη: Εξαιρετικά πολυμερής άνθρωπος, με αταλάντευτες ουμανιστικές αρχές
Από την πλευρά της, πληροφορούμενη τον θάνατο του Πέτρου Θέμελη η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, εξέφρασε τη θλίψη της, χαρακτηρίζοντας τον εκλιπόντα «πρότυπο αρχαιολόγου, αφοσιωμένου ολόψυχα στη συστηματική ανασκαφική έρευνα και τη διδασκαλία».
«Ηταν ένας εξαιρετικά πολυμερής άνθρωπος, με αταλάντευτες ουμανιστικές αρχές πρωτοπόρος της εποχής του. Ο Πέτρος Θέμελης ενσάρκωσε, παραδειγματικά, ένα σπάνιο συνδυασμό, καθώς υπήρξε συγχρόνως άνθρωπος του πεδίου, της έρευνας και της θεωρίας», υπογράμμισε.
Σύμφωνα με την υπουργό, το έργο ζωής του ήταν η διεύθυνση της ανασκαφής, της αποκατάστασης και της ανάδειξης της Αρχαίας Μεσσήνης, στην οποία «αφοσιώθηκε με αυταπάρνηση, επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Χωρίς υπερβολή, ο αρχαιολογικός χώρος και τα μοναδικά μνημεία της οφείλουν τη σύγχρονη ακτινοβολία τους στον ακατάβλητο ζήλο, τον υποδειγματικό επαγγελματισμό, τις βαθιές γνώσεις και την ακάματη δραστηριότητα του Πέτρου Θέμελη».
Με ανάρτησή του στα social media ο Βουλευτής Μεσσηνίας ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξης Χαρίτσης αναφέρθηκε στη μεγάλη απώλεια του Πέτρου Θέμελη.
Με αφορμή την απώλεια του καθηγητή Πέτρου Θέμελη, ο βουλευτής Μεσσηνίας της ΝΔ Μίλτος Χρυσομάλλης έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η είδηση του θανάτου του καθηγητή Πέτρου Θέμελη αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην ελληνική αρχαιολογική επιστήμη, αφήνει τη Μεσσηνία απείρως φτωχότερη. Ο Πέτρος Θέμελης υπήρξε μια πραγματικά μεγάλη μορφή της ελληνικής Αρχαιολογίας του 20ου αιώνα, ένας εξαιρετικός ανασκαφέας, ένας ήπιος ασκητής της επιστήμης του, που άφησε αναλλοίωτο το ίχνος του όπου υπηρέτησε αλλά και στις δύο μεγάλες συστηματικές ανασκαφές που ανέλαβε, την Ελεύθερνα και την Αρχαία Μεσσήνη. Είχαμε την τύχη ως Μεσσήνιοι ο Πέτρος Θέμελης να μας «διαλέξει» το 1986 και να αφιερώσει την βαθιά επιστημονική του γνώση και τη ζωή του στην ανασκαφή της Αρχαίας Μεσσήνης. Στα 30 και πλέον χρόνια αφιέρωσης του στην ανασκαφή δημιούργησε για τον επισκέπτη αυτόν το μοναδικό αρχαιολογικό χώρο εκπαίδευσης και κυριολεκτικά κατάδυσης στην αρχαία ιστορία. Χωρίς εξαρτήσεις και βυζαντινισμούς, αναζήτησε όλα τα απαραίτητα κονδύλια στον ιδιωτικό τομέα και την Ε.Ε. και μας χάρισε αναστηλωμένα τα μοναδικά μνημεία της Μεσσήνης, βραβευόμενος πολλές φορές για το αποτέλεσμα της δουλειάς του. Μόνη του μέριμνα ακόμα και στο τέλος, το μέλλον της ανασκαφής και των αναστηλώσεων αλλά και η συνολική αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος της Μεσσηνίας, προς όφελος όλων.
Η Μεσσηνία δεν θα ξεχάσει ποτέ τον Πέτρο Θέμελη. Και εγώ προσωπικά θα ανακαλώ πάντοτε με ιδιαίτερη τιμή και χαρά την πρώτη μας γνωριμία στο μικρό μουσείο της Μεσσήνης το 2012 και κυρίως τις πολλές συζητήσεις μας για το μέλλον της Μεσσήνης, τη διασύνδεση των μνημείων μας με την κοινωνία, την ανάγκη να μην αποξενωθούμε από το ιστορικό μας παρελθόν. Του οφείλω, τόσο εγώ όσο και η Μεσσηνία, να διασφαλίσουμε τη συνέχεια του έργου του, σύμφωνα με όσα ο ίδιος οραματίστηκε για την Αρχαία Μεσσήνη.».
Δήλωση Δημάρχου Μεσσήνης Γιώργου Αθανασόπουλου για την απώλεια του σπουδαίου καθηγητή και αρχαιολόγου Πέτρου Θέμελη: “O Πέτρος Θέμελης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες αρχαιολόγους. Για μας ήταν χωρίς υπερβολή ο “πατέρας” της Αρχαίας Μεσσήνης. Χάρις την αγάπη του, τις επιστημονικές του γνώσεις και το ανασκαφικό του έργο για 4 σχεδόν 10ετίες στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης, την ανάδειξε ως μία από τις αρτιότερα σωζόμενες αρχαίες πόλεις παγκοσμίως. Από σήμερα ο Δήμος Μεσσήνης ορφάνεψε.
Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του”.
Γιώργος Αθανασόπουλος
Δήμαρχος Μεσσήνης
