Δεύτερη χώρα στην Ε.Ε. σε απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ έχει καταστεί πλέον η Ελλάδα. Σχεδόν 14,92 δισ. ευρώ έχουν καταβάλει οι κοινοτικές αρχές στη χώρα μας, αντιστοιχώντας στο 70% των πόρων του ΕΣΠΑ 2014-2020. Για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ έχουν διατεθεί εθνικοί και κοινοτικοί πόροι ύψους 21,38 δισ. ευρώ.
Η μόνη χώρα που ξεπερνά σε απορρόφηση την χώρα μας στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ είναι η Αυστρία, η οποία έχει απορροφήσει το 78% των πόρων που της αντιστοιχούν. Πάντως υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις χώρες που βρίσκονται κοντά στις επιδόσεις της Ελλάδας. Πρώτες και καλύτερες η Εσθονία και η Φινλανδία, που η απορρόφηση των πόρων της συγκεκριμένης προγραμματικής περιόδου ανέρχεται στο 68% και ακολουθούν η Λιθουανία με 67% και η Πορτογαλία με 66%.
Την καλή θέση της Ελλάδας στις απορροφήσεις ευνοεί η υψηλή προκαταβολή που έλαβε το 2015 και στο πλαίσιο της διευκόλυνσης που παρείχε η Κομισιόν στην έντονα χειμαζόμενη ελληνική οικονομία λόγω της ύφεση που ακολούθησε το 2010. Η προκαταβολή που δόθηκε ανέρχονταν σε 1,77 δισ. ευρώ αντιστοιχούσε στο 8% των πόρων του ΕΣΠΑ και ήταν περίπου διπλάσια εκείνης που δόθηκε σε άλλες χώρες. Οι προκαταβολές που δόθηκαν στις άλλες χώρες αντιστοιχούσαν στο 3% έως 4% των διαθέσιμων ανά χώρα πόρων.
Μάλιστα η Κομισιόν προχώρησε σε τροποποίηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού τον Οκτώβριο του 2015 ώστε να βοηθηθεί την Ελλάδα, τόσο στο κλείσιμο του ΕΣΠΑ 2007-2013 όπου μας παρέχονταν 100% ποσοστό συγχρηματοδότησης, αλλά και για την έναρξη του ΕΣΠΑ 2014-2020, όπου προσφέρονταν πρόσθετη προ-χρηματοδότηση.
Χωρίς αυτές τις προκαταβολές, η απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ δίνει στη χώρα μας την έβδομη θέση με επίδοση 61%. Προηγούνται η Αυστρία (75%), η Φινλανδία (66%), η Εσθονία (66%), η Λιθουανία (64%), η Πορτογαλία (62%) και η Ιρλανδία (62%).
Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρης Σκάλκος, ακόμη και η έβδομη θέση είναι μια πολύ καλή θέση, ειδικά αν αναλογισθεί κάποιος ότι, πριν δύο χρόνια, παρά τις αυξημένες προκαταβολές βρισκόμασταν στην 19η θέση.
Η βελτίωση αυτή της θέσης της χώρας είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων: της ευελιξίας που παρείχε η Ε.Ε. ειδικά μετά την πανδημία για την μεταφορά πόρων μεταξύ επιχειρησιακών προγραμμάτων, αλλά και της προώθησης μια σειράς έργων που βοήθησαν στην απορρόφηση πόρων.
Αναφορικά με την ευελιξία των κανόνων, ήταν μια επιτυχία της ελληνικής κυβέρνησης, που έθεσε το θέμα αμέσως μετά την πανδημία. Με τον τρόπο αυτό η κατάφερε να διαθέσει σε μέτρα στήριξης της οικονομίας, των επιχειρήσεων, αλλά και για προμήθειες υγειονομικού υλικού περίπου 7,5 δισ. ευρώ. Το ποσό είναι ιδιαίτερα μεγάλο και αντιστοιχεί σχεδόν στο 1/3 του ΕΣΠΑ 2014-2020.
Ωστόσο, δεν ήταν μόνον η χαλάρωση των κανόνων απορρόφησης πόρων του ΕΣΠΑ. Όπως σημειώνει ο ΓΓ Δημοσίων Επενδύσεων, η χώρα είχε αρχίσει να «σκαρφαλώνει» στην κατάταξη προ πανδημικής κρίσης καθώς προώθησε μια σειρά μεγάλων έργων που αύξησαν την απορρόφηση πόρων.
Ανά χρηματοδοτικό ταμείο η χώρα εμφανίζει δύο πρωτιές και μια… «αχίλλειο πτέρνα». Οι δύο πρωτιές είναι πανευρωπαϊκές και αφορούν στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) αφού οι πληρωμές ανέρχονται στο 77% και στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) που οι πληρωμές ανέρχονται στο 78%. Η Ελλάδα είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες απορροφήσεις στη Ε.Ε. αναφορικά με τα δύο προαναφερόμενα ταμεία.
Η αχίλλειος πτέρνα αφορά στις πληρωμές του Ευρωπαϊκού Ταμείου Συνοχής (ΕΤΣ) όπου η απορρόφηση πόρων ανέρχεται στο 53% προσδίδοντας στη χώρα μας την 9η θέση μεταξύ 15 χωρών που λαμβάνουν πόρους από το συγκεκριμένο Ταμείο. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην ΕΡΓΟΣΕ και στα σιδηροδρομικά δίκτυα που κρατούν καθηλωμένα 900 εκατ. ευρώ και τα οποία δεν λένε να… απορροφηθούνε με τίποτε παρά το γεγονός ότι μεσολάβησαν πάνω από έξι χρόνια.
Η υπόθεση της ανάπτυξης των σιδηροδρόμων, όπως επίσης και μιας σειράς έργων που αφορούν το περιβάλλον (μονάδες διαχείρισης αποβλήτων, δίκτυα αερίου κ.ά.) συνιστούν τα «αγκάθια» στις σχέσεις Αθηνών-Βρυξελλών, τόσο στο τρέχον, όσο και στο νέο ΕΣΠΑ 2021-27 που τώρα βρίσκεται σε διαδικασία έγκρισης. Σύμφωνα με τον κ. Σκάλκο, τα σημεία τριβής που δημιουργήθηκαν όλες τις προηγούμενες περιόδους θα ξεπεραστούν, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να βάζει «νερό στο κρασί της», αλλά και η χώρα μας να αναλαμβάνει πρόσθετες υποχρεώσεις.
