Πετάμε πάνω από τη συνοικία του θρυλικού πειρατή Νικολού Σάσσαρη, στο Μέζαπο Μάνης. Σκαμμένα στα βράχια διακρίνονται τα δαιδαλώδη υπόγεια, στα οποία έκρυβε τους συντρόφους και τους θησαυρούς από τις επιθέσεις του. Στα πολυάριθμα σπήλαια στα οποία μπαίνει η θάλασσα έκρυβε τα καράβια του. Ο Νικολός Σάσσαρης είναι ο ξακουσμένος μονομάτης Μανιάτης πειρατής του 18ου αιώνα μ.Χ στο αρχιπέλαγος και σ’ όλη τη Μεσόγειο. Το έτος 1748 μ.Χ ο Liveri πρόξενος στα Κύθηρα αναφέρει, ότι στη Μάνη είχε αρματωθεί πειρατικό, που αρμένιζε με μαύρη σημαία . Οι επιθέσεις του πειρατικού ήσαν πολλές και στόχευαν κυρίως πλοία μέτριας χωρητικότητας.
Το Φεβρουάριο του έτους 1749 μ. Χ. ο εν λόγω Μανιάτης πειρατής με τη φελούκα του έρχεται στα Κύθηρα και κάνει ληστρική επιδρομή στις αποθήκες των Κυθήρων, όμως ένα γαλλικό καράβι, που ήταν ελλιμενισμένο, με κανονιοβολισμούς απομακρύνει τους πειρατές Το 1750 μ.Χ. ο ίδιος Μανιάτης πειρατής, που τον αποκαλούσαν Μονομάτη ή Μονόφθαλμο συνεχίζει τις επιθέσεις του εναντίον όλων των ναυτιλομένων αδιακρίτως εθνικότητας. Ο Μονομάτης πειρατής ήταν ο Νικολός ο Σάσσαρης, ο οποίος με τη φελούκα όργωνε τις θάλασσες κι’ αυτός ήταν που κατέλαβε πλοίο πλησίον της Μεθώνης και το οδηγούσε στη Μάνη, συνάντησε όμως τον προβλεπτή του βενετικού στόλου και εγκατέλειψε τη λεία του .
Ο Μονομάτης για να γλιτώσει από το Βενετικό στόλο κατεύθυνε την πορεία του για τη Μάνη, όπου συναντήθηκε με Τούρκικο πλοίο, εγινε συμπλοκή μεταξύ τους και κατά τη συμπλοκή τραυματίστηκαν πειρατές από το τσούρμο του Νικολού, και ο ίδιος σκοτώθηκε. Το πειρατικό με πολλές αβαρίες κατάπλευσε στον όρμο του Μεζάπου…
Ο Σάσσαρης καταγόταν από οικογένεια μεγάλη και ονομαστή, τους Σασσαριάνους, με ρίζες από τη Σαρδηνία. Οι Σασσαριάνοι ήταν προεστοί (άρχοντες) στη Μάνη. Ο Σάσσαρης παντρεύτηκε μία γυναίκα μανιάτισσα. Έκανε μία κόρη. Δεν έκανε γιό. Και στη Μάνη αυτό ήταν πολύ βαρύ περιστατικό. Ξέρουμε ότι συγκρούστηκε με πολλά πλοία και ότι σκοτώθηκε πάνω στη μάχη. Ο πύργος του μονόφθαλμου πειρατή Σάσσαρη έφτανε κάποτε σε ύψος τα 16 μέτρα. Σήμερα τα ερείπια δε θυμίζουν σε τίποτα τη μεγαλοπρέπεια εκείνης της εποχής. Στο εσωτερικό του είχε ειδικα υπόγεια για να κρύβονται οι Μανιάτες την εποχή της βεντέτας, ενώ μυστικοί διάδρομοι οδηγούσαν μέχρι τη θάλασσα. Εκεί μέσα σε σπηλιές ήταν κρυμμένες οι βάρκες αλλά και το καράβι του Μονόφθαλμου.
Ο πύργος του Σάσσαρη είχε κανόνια, τα οποία εκλάπηκαν ή πουλήθηκαν. Κάτοικοι θυμούνται ότι υπήρχε εντός του πύργου ένα σπαθί καρφωμένο στον τοίχο που χάθηκε καθώς το πάτωμα είχε πέσει κ ήταν δύσκολη η πρόσβαση. Λέγεται ότι ο Σάσσαρης θέλοντας να κρύψει το θησαυρό του, είχε βρει μια σπηλιά που δε μπορούσε κανείς να προσεγγίσει. Από τη θάλασσα δεν υπήρχε πάτημα για να ανέβει. Πάνω από το βράχο ήταν πολύ απότομα για να κατέβει κάποιος. Μόνο ο Σάσσαρης που είχε λαξεύσει την πέτρα ήξερε πώς να φτάσει.
Σύμφωνα με το θρύλο ο θησαυρός βρίσκεται κάπου εκεί… όμως κανείς δε μπορεί να τον προσεγγίσει. Άραγε πού να βρίσκεται το θησαυροφυλάκιο; Το μοιρολόι του κουρσάρου έμεινε από τότε να το τραγουδούν στην Αποσκιαδερή Μάνη και να θυμούνται το Μονόφθαλμο πειρατή και τη γενιά του. Και η Νικολού η Σασσαριάνισα σαν πέρασαν τα τρια χρόνια του πένθους, έκοψε τα μακριά μαλλιά, φόρεσε αντρικά ρούχα, ζώστηκε τα όπλα του άντρα της και ρίχτηκε στο πέλαγος.
Έγινε κυρά στο τσούρμο του και καπετάνισσα στα πλοία του. Κούρσευε καράβια και νησιά και άφησε εποχή με τα ρεσάλτα της. Χτυπούσε τα βενετσιάνικα πλοία και κυριώς τα οθωμανικά και τα βύθιζε. Πολεμούσε σαν άντρας. Αλλά συλλογιζόταν σα γυναίκα και κυβερνούσε σα μανιάτισσα. Και πέθανε πάνω στη μάχη.
(Ο Μονόφθαλμος και άλλες πειρατικές ιστορίες, Κατερίνα Καριζώνη, 2009)
