Ήταν 14 Μαρτίου του 1879 όταν γεννήθηκε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, γιος ενός Εβραίου ηλεκτρολόγου μηχανικού στο Ουλμ της Γερμανίας. Οι θεωρίες της ειδικής και γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν άλλαξαν δραστικά την ανθρώπινη κατανόηση του σύμπαντος και η εργασία του στη θεωρία των σωματιδίων και της ενέργειας βοήθησε να γίνει δυνατή η κβαντική μηχανική και, τελικά, η ατομική βόμβα. Μετά από μια παιδική ηλικία στη Γερμανία και την Ιταλία, ο Αϊνστάιν σπούδασε φυσική και μαθηματικά στην Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Ακαδημία της Ζυρίχης της Ελβετίας.
Το 1905 ήταν το έτος, το οποίο οι ιστορικοί αποκαλούν annus mirabilis – το «θαυματουργό έτος» – όπου ο κορυφαίος επιστήμονας δημοσίευσε πέντε θεωρητικές εργασίες που επρόκειτο να έχουν βαθιά επίδραση στην ανάπτυξη της σύγχρονης φυσικής. Οι πρωτοποριακές επιστημονικές ιδέες του Αϊνστάιν έκαναν το όνομά του συνώνυμο της ιδιοφυΐας, αλλά ήταν επίσης διάσημος για τις ειρηνιστικές του απόψεις και την υποστήριξη του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. Παρακάτω αναδεικνύουμε δέκα εκπληκτικά γεγονότα γύρω από την ζωή και το έργο του που πιθανόν δεν γνωρίζετε.
1. Ο Αϊνστάιν ως παιδί δεν είχε αποτύχει στα μαθηματικά
Τα παιδιά με χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο έχουν εδώ και καιρό παρηγορηθεί στον ισχυρισμό ότι ο Αϊνστάιν δεν τα πήγαινε καλά με τα μαθηματικά όταν ήταν νέος, αλλά τα αρχεία δείχνουν ότι ήταν στην πραγματικότητα ήταν ένας εξαιρετικός μαθητής. Πήρε υψηλούς βαθμούς κατά τη διάρκεια των σχολικών του ημερών στο Μόναχο, και απογοητεύτηκε μόνο από αυτό που περιέγραψε ο ίδιος ως «μηχανική πειθαρχία» που απαιτούσαν οι καθηγητές του.
Ο μελλοντικός νομπελίστας παράτησε το σχολείο σε ηλικία 15 ετών (φωτό) και άφησε τη Γερμανία για να αποφύγει την κρατική στρατιωτική θητεία, αλλά πριν από τότε ήταν σταθερά στην κορυφή της τάξης του και μάλιστα θεωρούνταν κάτι σαν θαύμα για την αντίληψή του πάνω σε περίπλοκες μαθηματικές και επιστημονικές έννοιες. Όταν αργότερα παρουσιάστηκε ένα άρθρο που ισχυριζόταν ότι είχε αποτύχει στα μαθηματικά του δημοτικού, ο Αϊνστάιν απέρριψε την ιστορία ως μύθο και είπε: «Πριν τα 15 μου είχα κατακτήσει τον διαφορικό και τον ολοκληρωτικό λογισμό».
2. Κανένας δεν γνωρίζει τι απέγινε η πρώτη του κόρη
Το 1896, ο Αϊνστάιν παραιτήθηκε από τη γερμανική υπηκοότητα και εγγράφηκε στην Ελβετική Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Ζυρίχης. Εκεί, ξεκίνησε μια παθιασμένη ερωτική σχέση με τη Mileva Maric, μια συμφοιτήτρια, με καταγωγή από τη Σερβία. Το ζευγάρι αργότερα παντρεύτηκε και απέκτησε δύο γιους μετά την αποφοίτησή του, αλλά ένα χρόνο πριν παντρευτούν, η Maric γέννησε μια νόθα κόρη που ονομάστηκε Lieserl.
Ο Αϊνστάιν δεν μίλησε ποτέ για το παιδί στην οικογένειά του και οι βιογράφοι δεν γνώριζαν καν την ύπαρξή του μέχρι που εξέτασαν τις ιδιωτικές του εργασίες στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Η μοίρα της κόρης του παραμένει μυστήριο μέχρι σήμερα. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι η Λίζερλ πέθανε από οστρακιά το 1903, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι επέζησε από την ασθένεια και δόθηκε για υιοθεσία στη Σερβία απ’ όπου καταγόταν η Μάριτς.
3. Του πήρε εννέα χρόνια για να βρεί δουλειά στην Ακαδημία
Ο Αϊνστάιν διέπρεψε κατά τη διάρκεια των χρόνων του στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, αλλά η επαναστατική του προσωπικότητα και η τάση του για παράλειψη των μαθημάτων, οδήγησαν τους καθηγητές του να μη του δίνουν καλές συστάσεις μετά την αποφοίτησή του το 1900. Ο νεαρός φυσικός αργότερα πέρασε δύο χρόνια αναζητώντας μια ακαδημαϊκή θέση , ενω είχε συμβιβαστεί σε μια θέση στο ελβετικό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στη Βέρνη. Αν και ταπεινή, η δουλειά αποδείχθηκε ότι ταίριαζε τέλεια στον Αϊνστάιν, ο οποίος ανακάλυψε ότι μπορούσε να ανταπεξέλθει στα καθήκοντά του στο γραφείο του σε λίγες ώρες και να περάσει την υπόλοιπη ημέρα γράφοντας και διεξάγοντας έρευνα.
Το 1905 — που συχνά αποκαλείται «θαυματουργό έτος» — ο ταπεινός υπάλληλος δημοσίευσε τέσσερα επαναστατικά άρθρα που εισήγαγαν την περίφημη εξίσωσή του E=mc2 και τη θεωρία της ειδικής σχετικότητας. Ενώ οι ανακαλύψεις σημάδεψαν την είσοδο του Αϊνστάιν στην παγκόσμια σκηνή της φυσικής, δεν κέρδισε μια πλήρη θέση καθηγητή μέχρι το 1909 – σχεδόν μια δεκαετία αφότου είχε αποφοιτήσει .
4. Πρόσφερε στη σύζυγό του το βραβείο Νόμπελ, ως μέρος της συμφωνίας του διαζυγίου τους
Μετά τον γάμο του με τη Mileva Maric (φωτο) στις αρχές της δεκαετίας του 1910, ο Αϊνστάιν άφησε την οικογένειά του, μετακόμισε στο Βερολίνο και ξεκίνησε μια νέα σχέση με την ξαδέρφη του, Έλσα. Αυτός και η Maric τελικά χώρισαν αρκετά χρόνια αργότερα το 1919. Ως μέρος της συμφωνίας του χωρισμού τους, ο Αϊνστάιν της υποσχέθηκε μια ετήσια αποζημίωση συν όσα χρήματα θα έπαιρνε από το βραβείο Νόμπελ – το οποίο ήταν εξαιρετικά βέβαιος ότι τελικά θα το κέρδιζε. Η Μάριτς συμφώνησε και ο Αϊνστάιν αργότερα της παρέδωσε μια μικρή περιουσία μόλις έλαβε το βραβείο το 1922 για το έργο του πάνω στο φωτοηλεκτρικό φαινόμενο. Μέχρι τότε, είχε ήδη ξαναπαντρευτεί την Έλσα, η οποία παρέμεινε σύζυγός του μέχρι το θάνατό της το 1936.
5. Μια ηλιακή έκλειψη βοήθησε τον Αινστάιν να γίνει παγκοσμίως διάσημος
Το 1915, ο Αϊνστάιν δημοσίευσε τη θεωρία της γενικής σχετικότητας, η οποία έλεγε ότι τα βαρυτικά πεδία προκαλούν παραμορφώσεις στον χώρο και τον χρόνο. Επειδή επρόκειτο για μια πολύ τολμηρή επανεγγραφή των νόμων της φυσικής, η θεωρία παρέμεινε αμφιλεγόμενη μέχρι τον Μάιο του 1919, όταν μια ολική έκλειψη ηλίου παρείχε τις κατάλληλες συνθήκες για να ελεγχθεί ο ισχυρισμός του, ότι ένα υπερμεγέθες αντικείμενο —σε αυτή την περίπτωση ο ήλιος— θα προκαλούσε μια μετρήσιμη καμπύλη. στο φως των αστεριών περνώντας από δίπλα του. Ελπίζοντας να αποδείξει τη θεωρία του Αϊνστάιν , ο Άγγλος αστρονόμος FBI ταξίδεψε στις ακτές της Δυτικής Αφρικής και φωτογράφισε την έκλειψη.
Μετά την ανάλυση των εικόνων, επιβεβαίωσε ότι η βαρύτητα του ήλιου πράγματι είχε εκτρέψει το φως κατά περίπου 1,7 δευτερόλεπτα του τόξου – ακριβώς όπως είχε προβλέψει η γενική σχετικότητα. Η είδηση έκανε τον Αϊνστάιν διάσημο μέσα σε μια νύχτα. Οι εφημερίδες τον υποδέχτηκαν ως κληρονόμο του Sir Isaac Newton και ο ίδιος ξεκίνησε να ταξιδεύει στον κόσμο δίνοντας διαλέξεις σχετικά με τις θεωρίες του για το σύμπαν.
Σύμφωνα με τον βιογράφο του Αϊνστάιν Walter Isaacson, στα έξι χρόνια μετά την έκλειψη του 1919, γράφτηκαν περισσότερα από 600 βιβλία και άρθρα σχετικά με τη θεωρία της σχετικότητας.
6. Το FBI τον παρακολουθούσε επί δεκαετίες
Λίγο πριν ανέλθει ο Χίτλερ στην εξουσία το 1933, ο Αϊνστάιν άφησε το Βερολίνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες και πήρε θέση καθηγητή στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ. Η υποστήριξή του για τα ειρηνιστικά, τα πολιτικά δικαιώματα και τους γενικόρτερα αριστερούς προσανατολσμούς είχαν ήδη προκαλέσει υποψίες από το FBI του J. Edgar Hoover και μετά την άφιξή του στις αμερικανικές ακτές, το Γραφείο ξεκίνησε αυτό που τελικά θα γινόταν, μια εκστρατεία παρακολούθησης 22 ετών. Οι πράκτορες άκουγαν τα τηλεφωνήματα του φυσικού, άνοιγαν την αλληλογραφία του και άρχισαν να ψάχνουν στα σκουπίδια του με την ελπίδα να τον ξεσκεπάσουν ως ανατρεπτικό ή σοβιετικό κατάσκοπο. Διερεύνησαν ακόμη και πληροφορίες ότι κατασκεύαζε μια θανατηφόρα ακτίνα. Όταν ο Αϊνστάιν πέθανε το 1955, ο φάκελος του FBI είχε συνολικά 1.800 σελίδες !
7. Το πρωτοσέλιδο του “Ριζοσπάστη” στις 23 Μαρτίου 1929 φιλοξένησε επιστολή διαμαρτυρίας του Άλμπερτ Αϊνστάιν με αφορμή την αποβολή των φοιτητών
Στις 23/3/1929, δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» τηλεγράφημα του Άλμπερτ Αϊνστάιν προς την κυβέρνηση Βενιζέλου. Ο επιστήμονας και μέλος της Επιτροπής Αμύνης των Θυμάτων της Λευκής Τρομοκρατίας στα Βαλκάνια, θέλησε να διαμαρτυρηθεί για τις αποβολές φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για τα πολιτικά τους φρονήματα, απαιτώντας την ελευθερία της σκέψης των φοιτητών.
Απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο έγραφε : “Διαμαρτυρόμαστε εντόνως ενάντια στην αποβολή φοιτητών από το Πανεπιστήμιο. Απαιτούμε την ελευθερία στην εκδήλωση των σκέψεων ανάμεσα στους φοιτητές. Καθηγητής: Αλμπέρ Αϊνστάιν”. Απευθυνόμενος στην Σύγκλητο υποστήριξε: “Διαμαρτυρόμαστε εντόνως ενάντια στην αποβολή των φοιτητών που αγωνίστηκαν για τα πολιτικά τους φρονήματα. Απαιτούμε την άμεσο επαναγραφή τους. Καθηγητής Αλμπέρ Αϊνστάιν Καθηγητής Ερρίκος Αίβε Καθηγητής Φριτς. Αλμπερτ Αινστάιν”.
Λίγες μέρες μετά, στις αρχές Απρίλη, άρχισε μια μεγάλη κινητοποίηση των φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αιτήματα για δωρεάν εγγραφές και συγγράμματα, αλλά και διευκολύνσεις των φοιτητών στις εξετάσεις. Η φοιτητική διαμαρτυρία διήρκησε περίπου 20 μέρες
8. Ο Αϊνστάιν αρχικά προέτρεψε την αμερικάνικη κυβέρνηση για την κατασκευή της ατομικής βόμβας , ενώ αργότερα έγινε υπέρμαχος του πυρηνικού αφοπλισμού
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ο Αϊνστάιν έμαθε ότι οι Γερμανοί επιστήμονες βρισκόταν στα σχέδια προς τη δημιουργία της ατομικής βόμβας. Η προοπτική ενός καταστροφικού όπλου στα χέρια των Ναζί τον έπεισαν να παραμερίσει τις ειρηνιστικές αρχές του και να συνεργαστεί με τον Ούγγρο φυσικό Leo Szilard, ο οποίος τον βοήθησε να γράψει μια επιστολή παροτρύνοντας τον Πρόεδρο Franklin D. Roosevelt να διεξάγει την ατομική έρευνα. Αν και ο Αϊνστάιν δεν συμμετείχε ποτέ απευθείας στο Manhattan Project, αργότερα εξέφρασε βαθιά λύπη για τον δευτερεύοντα ρόλο του στην πραγματοποίηση των βομβαρδισμών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.
«Αν ήξερα ότι οι Γερμανοί δεν θα κατάφερναν να παράγουν ατομική βόμβα, δεν θα σήκωνα ποτέ το δάχτυλο μου », είπε στο Newsweek. Μετά τον πόλεμο και την φρίκη των βομβαρδισμών έγινε παθιασμένος υπέρμαχος του πυρηνικού αφοπλισμού, των ελέγχων στις δοκιμές όπλων και της ενοποιημένης παγκόσμιας κυβέρνησης. Λίγο πριν από το θάνατό του το 1955, ενώθηκε με τον φιλόσοφο Μπέρτραντ Ράσελ υπέγραψε το «Μανιφέστο Ράσελ-Αϊνστάιν», μια δημόσια επιστολή που τόνιζε τους κινδύνους του πυρηνικού πολέμου και παρακαλούσε τις κυβερνήσεις να «βρουν ειρηνικά μέσα για την επίλυση όλων των διαφορών μεταξύ τους. ”
9. Του ζητήθηκε να γίνει πρόεδρος του Ισραήλ
Αν και δεν ήταν παραδοσιακά θρησκευόμενος, ο Αϊνστάιν ένιωθε μια βαθιά σύνδεση με την εβραϊκή κληρονομιά του και συχνά μιλούσε ενάντια στον αντισημιτισμό. Δεν ήταν ποτέ ένθερμος Σιωνιστής, αλλά όταν ο αρχηγός του κράτους Chaim Weizmann πέθανε το 1952, η ισραηλινή κυβέρνηση προσφέρθηκε να τον διορίσει ως δεύτερο πρόεδρο του έθνους. Ο 73χρονος μετά από, πολύ χρόνο απάντησε αρνητικά «Σε όλη μου τη ζωή ασχολήθηκα με αντικειμενικά θέματα», έγραψε ο Αϊνστάιν σε μια επιστολή προς τον Ισραηλινό πρεσβευτή, «επομένως δεν μου λείπει τόσο η φυσική ικανότητα όσο η εμπειρία να αντιμετωπίζω σωστά τους ανθρώπους και να ασκώ επίσημα κυβενητικά καθήκοντα.”
10. Ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν κλάπηκε μετά το θάνατό του.
Ο Αϊνστάιν πέθανε τον Απρίλιο του 1955 από ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Είχε ζητήσει να αποτεφρωθεί το σώμα του, αλλά σε ένα περίεργο περιστατικό, ο παθολόγος του Πρίνστον Τόμας Χάρβεϊ αφαίρεσε τον διάσημο εγκέφαλό του κατά τη διάρκεια της αυτοψίας του και τον κράτησε με την ελπίδα να ξεκλειδώσει τα μυστικά της ιδιοφυΐας του.
Αφού κέρδισε μια απρόθυμη έγκριση από τον γιο του Αϊνστάιν, ο Χάρβεϊ αργότερα έκοψε τον εγκέφαλο σε κομμάτια και τον έστειλε σε διάφορους επιστήμονες για έρευνα. Πολλές μελέτες έχουν διεξαχθεί σχετικά με αυτό το θέμα από τη δεκαετία του 1980, αλλά οι περισσότερες έχουν είτε απορριφθεί είτε απαξιωθεί. Ίσως το πιο αξιόλογο γεγονός ήρθε το 1999, όταν μια ομάδα από ένα καναδικό πανεπιστήμιο δημοσίευσε μια αμφιλεγόμενη εργασία υποστηρίζοντας ότι ο Αϊνστάιν είχε ασυνήθιστες πτυχές στον βρεγματικό λοβό του, ένα μέρος του εγκεφάλου που σχετίζεται με μαθηματικές και χωρικές ικανότητες.
Πηγές: https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1921/summary/ , https://content.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1848817_1848816_1848815,00.html , Paul Arthur Schilpp, επιμ.. (1951), Albert Einstein: Philosopher-Scientist, II, New York: Harper and Brothers Publishers (Harper Torchbook edition), σελ. 730–746 , https://www.history.com/news/9-things-you-may-not-know-about-albert-einstein https://www.sansimera.gr/biographies/1248
