Παγκόσμια συγκίνηση για τον σπουδαίο Έλληνα Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών. Τα τραγούδια του μας συντροφεύουν για πάντα.
Πλήρης ημερών, στα 96 του. Έχοντας ζήσει μια ζωή συγκλονιστική από κάθε άποψη. Έχοντας βρεθεί αρκετές φορές αγκαλιά με τον θάνατο, αλλά και με το μεγαλείο. Έζησε διώξεις, πολιτικοκοινωνικούς αγώνες, καταξίωση, έρωτες, εξορίες, επιτυχία, φιλίες, κι άλλους αγώνες, κι άλλες διακρίσεις, αναγνώριση, αμφισβήτηση. Βασανίστηκε ανηλεώς από Ιταλούς, στην Κατοχή, στον Εμφύλιο, επί χούντας… Έζησε την λατρεία του κόσμου. Μα πάνω απ’ όλα, εκείνο για το οποίο και δια του οποίου έζησε ήταν η δημιουργία. Η μουσική δημιουργία πρωτίστως, μα όχι μόνο. Το «Είμαστε δυό, είμαστε τρείς/ είμαστε χίλιοι δεκατρείς/ καβάλα πάμε στον καιρό» δικό του είναι. Όπως και τόσοι άλλοι στίχοι εμβληματικών τραγουδιών του.
Ο Μίκης Θεοδωράκης πέθανε πλήρης ημερών. Και έργων, και λόγων. Έφυγε χορτασμένος, φτασμένος, κι όταν έπρεπε. Μα, έπρεπε; Με έναν περίεργο τρόπο, το ψηλόλιγνο αγόρι που γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925 στην Χίο, και μεγαλώνοντας έγινε λαοφίλητος μουσικοσυνθέτης, λόγιος και λαϊκός ταυτόχρονα, κι ακόμη περισσότερο έγινε σύμβολο κοινωνικών αγώνων, πολιτικός αγωνιστής, πολιτικός κανονικός, διανοητής της Αριστεράς, αυτός ο άνθρωπος, που κάπως αισθανόσουν ότι θα είναι για πάντα παρών στην δημόσια σφαίρα της χώρας, δεν μπορεί να πέθανε…
Συνήθως, οι σπουδαίοι καλλιτέχνες φεύγοντας αφήνουν παρακαταθήκη το έργο τους. Ο Μίκης Θεοδωράκης, όμως, αφήνει πίσω πολλά περισσότερα από την πολυσχιδή, μεγαλειώδη και πασίγνωστη μουσική του. Μας αφήνει το παράδειγμα της ζωής του. Πέρα από ιδεολογικές διαφορές και τοποθετήσεις, ο Μίκης μας κληροδοτεί το παράδειγμα της δίψας (του) για την ζωή.
Η ποίηση της μουσικής
Προφανώς, ήταν μέσω της μουσικής του που ο Θεοδωράκης σφράγισε ανεξίτηλα τον κόσμο. Τα χαρακτηριστικά πρώτα μέτρα του μπουζουκιού, ας πούμε, που συνέθεσε για την «σκηνή με το συρτάκι» στον «Ζορμπά» (Zorba the Greek, 1964) του Μιχάλη Κακογιάννη συνιστούν το πιο αναγνωρίσιμο ελληνικό πασαπόρτι παγκοσμίως (επιβεβαιώθηκε ξανά στην πρόσφατη απονομή του Μίλτου Τεντόγλου στο Τόκιο 2020). Η δε «Τριλογία του Μαουτχάουζεν», που ο Θεοδωράκης δημιούργησε το 1965 μελοποιώντας τα αυτοβιογραφικά ποιήματα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ακούστηκε ζωντανά τον Μάιο του 1995 μέσα στο ίδιο το διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Αυστρίας κατά την επίσημη εκδήλωση για τα 50χρονα από την απελευθέρωσή του από τους Ναζί, με τον ίδιο τον Μίκη στο πόντιουμ και την Μαρία Φαραντούρη στην ερμηνεία.
Συγχρόνως, συνθέσεις του με αγγλικό στίχο έχουν τραγουδηθεί από την Σέρλι Μπάσεϊ και την Εντίθ Πιάφ, έως την Τζόαν Μπαέζ και τους Beatles. Χώρια τα μέγιστα τραγούδια του που είναι, λίγο-πολύ, τραγούδια του καθενός μας. Για να μείνουμε στα πιο λαοπρόβλητα και διαχρονικά, «Ένα το χελιδόνι», «Το τρένο φεύγει στις οκτώ», «Στρώσε το στρώμα σου για δυό», «Βράχο-βράχο τον καημό μου», «Άρνηση».
Ο Θεοδωράκης ήταν ο πρώτος που μελοποίησε ποιητές. Ξεκινώντας με τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου το 1958-’59 –λέγεται, μάλιστα, πως τις πρώτες νότες για αυτά τα εξαιρετικά τραγούδια-ποιήματα τις έγραψε πρόχειρα μέσα στο αυτοκίνητο περιμένοντας την σύζυγό του, Μυρτώ, να ψωνίσει–, για να προχωρήσει με μελοποιήσεις Σεφέρη («Επιφάνια»), Αναγνωστάκη («Μπαλάντες»), Ελύτη («Μικρές Κυκλάδες», «Άξιον εστί»), Σικελιανού («Πνευματικό εμβατήριο»), Λόρκα, Νερούδα.
Πριν, όμως, κάνει αυτήν την στροφή προς το λαϊκό τραγούδι (ένα λαϊκό τραγούδι ενισχυμένο με συμφωνικές δυναμικές, όμως), πριν γίνει ο βάρδος του 1-1-4 και της αντιδικτατορικής αντίστασης, ο Μίκης ήταν για μια πενταετία (1954-1959) ένας εντυπωσιακά ανερχόμενος νεαρός συνθέτης συμφωνικής μουσικής, με στιβαρές σπουδές μουσικής θεωρίας στα ωδεία Αθηνών και Παρισιού και λαμπρές ευρωπαϊκές προοπτικές. Στις 19 Οκτωβρίου 1959, ας πούμε, το μπαλέτο «Αντιγόνη» του 34χρονου Μίκη Θεοδωράκη ανέβηκε στο Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου με πρωτοχορευτές την Μαργκότ Φοντέιν και τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ!
Ακόμη νωρίτερα, όμως, είχε έρθει η χρονιά που καθόρισε την ζωή του, τις επιλογές του, την κοσμοθεωρία του. Ήταν το 1942. Η οικογένεια Θεοδωράκη ζει στην Τρίπολη, σε μια από τις πολλές μεταθέσεις του πατέρα, που ήταν ανώτατος δημόσιος υπάλληλος. Ο 17χρονος Μίκης Θεοδωράκης ακούει για πρώτη φορά συμφωνική μουσική. Σε ένα σινεμά όπου προβάλλεται μια γερμανική ταινία ακούει την χορωδιακή «Ωδή στην χαρά» από την «9η » του Μπετόβεν. Ενθουσιάστηκε τόσο που σήκωσε πυρετό. Και είπε στον πατέρα του πως αυτό θέλει να κάνει, να συνθέτει μουσική σαν τον Μπετόβεν. Και ξεκίνησε ωδείο στην Αθήνα.
Τον Μάρτη της ίδιας χρονιάς, ο Μίκης παίρνει μέρος σε διαδήλωση του Ε.Α.Μ. στην Τρίπολη. Συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, βασανίζεται ανάλγητα –δεν δίνει ούτε μισό όνομα. Κι εκεί, στο κρατητήριο με άλλους συναγωνιστές, ο πάντα ανήσυχος σπουδαστής μουσικής θεωρίας έρχεται σε επαφή με τον Μαρξισμό. Και τους κομμουνιστές. «Το 1942 υπήρξε για μένα σταθμός,» γράφει ο ίδιος ο Θεοδωράκης σε κείμενό του, τον Σεπτέμβρη του 2018, ενόψει μιας συναυλίας του έργου του «Αποκάλυψη» στο Μέγαρο (ολόκληρο το κείμενο εδώ https://www.mikistheodorakis.gr/el/writings/articles/?nid=5398) «Πρώτον, άκουσα για πρώτη φορά συμφωνική μουσική (την 9η του Μπετόβεν). Δεύτερον, ανέπτυξα την θεωρία μου “Για τη Συμπαντική Αρμονία”, που έμελλε να γίνει ο οδηγός σε όλη μου τη ζωή (Σκέψη και Δράση). Και τρίτον, άρχισα τη σύνθεση του πρώτου χορωδιακού-συμφωνικού μου έργου με […] τίτλο […] “Αποκάλυψη”.»
Μίκης Θεοδωράκης: Όταν οι Beatles τραγούδησαν το «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου»
Στα τέλη του 1958 ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε το βασικό θέμα της ταινίας «Luna De Meil» («Honeymoon», «Νύχτα Γάμου») του Βρετανού σκηνοθέτη Μάικλ Πάουελ με πρωταγωνιστές τους οι Άντονι Στιλ και Λουντμίλα Τσερίνα. Το «Honeymoon Song», που ήταν και το τραγούδι των τίτλων ερμήνευσε ο Ιταλός Μαρίνο Μαρίνι με το κουαρτέτο του και αποτελεί το γνωστό «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου», σε στίχους Βασίλη Καρδή (ψευδώνυμο του Νίκου Γκάτσου), μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεύτρια τη Γιοβάνα. Το συγκεκριμένο τραγούδι κέντρισε το ενδιαφέρον του Πολ Μακάρτνεϊ, ο οποίος αποφάσισε με τα υπόλοιπα μέλη των Beatles να το ηχογραφήσουν για τη ραδιοφωνική εκπομπή του BBC «Pop Go The Beatles». Η ηχογράφηση έγινε τελικά στις 16 Ιουλίου 1963 στο στούντιο του BBC και η μετάδοση έγινε από το ραδιόφωνο στις 8 Αυγούστου του 1963. Μάλιστα η εκτέλεση των Bealtles παρέμεινε στα συρτάρια του BBC έως τις 30 Νοεμβρίου 1994, όταν το συγκεκριμένο τραγούδι συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ «The Beatles: Live at the BBC».
Μίκης Θεοδωράκης: Ο «Ζορμπάς» και το μυθικό συρτάκι του Αντονι Κουίν
Από τις σκηνές που έχουν αφήσει την σφραγίδα τους στον παγκόσμιο κινηματογράφο είναι αυτή με τον Αντονι Κουίν να χορεύει συρτάκι στην ταινία Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Η επιτυχία της συγκεκριμένη σκηνής οφείλεται σε δύο πρόσωπα στον Γιώργο Προβιά, όπως φυσικά και στον Μίκη Θεοδωράκη. Ο Γιώργος Προβιάς δημιούργησε τον χορό, καθώς ο χορός συρτάκι, δεν είναι κάποιος παλιός ελληνικός παραδοσιακός χορός, αλλά συμπεριλαμβάνει στοιχεία από παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς, όπως το χασαποσέρβικο και χασάπικο. Από την άλλη υπάρχει η μουσική του τεράστιου Μίκη Θεοδωράκη. Το διάσημο κομμάτι είχε κυκλοφορήσει και σε single, μαζί με το «Στρώσε το στρώμα σου», από την RCA Victor. Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα κομμάτια του Έλληνα συνθέτη και έχει συμπεριληφθεί σε πολλούς δίσκους τους.
www.newsit.gr, www.news247.gr
Μίκης Θεοδωράκης: Σε τριήμερο πένθος η χώρα – Μεσίστιες οι σημαίες, αναστέλλονται εκδηλώσεις
Σε τριήμερο πένθος από σήμερα βρίσκεται η χώρα με απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη, τιμώντας τη μνήμη του κορυφαίου δημιουργού Μίκη Θεοδωράκη.
Όλο αυτό το διάστημα, οι σημαίες θα κυματίζουν μεσίστιες σε όλα τα δημόσια κτίρια, ενώ αναστέλλονται οι δημόσιες εορταστικές εκδηλώσεις.
Την απόφαση έλαβε ο υπουργός Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις του νόμου 851/1978 «Περί της Εθνικής Σημαίας, των Πολεμικών Σημαιών και του Διακριτικού Σήματος του Προέδρου της Δημοκρατίας».
Σύμφωνα με ανακοίνωση της οικογένειάς του Μίκη Θεοδωράκη, η σορός του θα εκτεθεί σε τριήμερο λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη Αθηνών από την Τρίτη 7 Σεπτεμβρίου και η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί στην Μητρόπολη Αθηνών την Πέμπτη, στις 15:00.
Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε εκφράσει ως τελευταία του επιθυμία να κηδευτεί και να ταφεί στη γενέτειρά του, την Κρήτη.
Την επιθυμία του αυτήν είχε εκφράσει μέσω επιστολής που είχε εμπιστευτεί στον ΓΓ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπα, μέσω τη οποίας του είχε πει: «θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο ως κομμουνιστής».
«Θέλω να αφήσω αυτό τον κόσμο ως κομμουνιστής»
Ο Μίκης Θεοδωράκης, διαισθανόμενος τον θάνατό του, είχε στείλει επιστολή στον Δημήτρη Κουτσούμπα.
Σε προσωπική του επιστολή στις 5 Οκτωβρίου του 2020 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ, έγραφε:
«Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα “Μεγάλα Μεγέθη”. Έτσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομμουνιστής».
Ο μουσικοσυνθέτης είχε ζητήσει από τον Δημήτρη Κουτσούμπα να επιληφθεί εκείνος προσωπικά ώστε «να γίνει σεβαστή όχι μονάχα η ιδεολογία μου αλλά και οι αγώνες μου για την ενότητα των Ελλήνων. Καθώς επίσης βέβαια και όλα αυτά που ήδη έχω ρυθμίσει, σε συνεννόηση με την γραμματέα μου Ρένα Παρμενίδου και τον φίλο και Πρόεδρο του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Αγοραστάκη».
Επιπλέον, όπως έγινε γνωστό, η τελευταία επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη, την οποία είχε μεταφέρει στον Δημήτρη Κουτσούμπα, τη γραμματέα του Ρένα Παρμενίδου και τον Πρόεδρο του “Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη”, Γιώργο Αγοραστάκη, ήταν η νεκρώσιμη ακολουθία και η ταφή να πραγματοποιηθούν στην πατρίδα του, το Γαλατά Χανίων.
Μητσοτάκης: «Η Ρωμιοσύνη κλαίει»
Με αναφορά στο θάνατο του κορυφαίου δημιουργού Μίκη Θεοδωράκη ξεκίνησε ο πρωθυπουργός ΚυριάκοςΜητσοτάκης την εισαγωγική τοποθέτησή του στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ενώ κήρυξε τριήμερο πένθος από σήμερα.
«Τη σημερινή μας συνεδρίαση σκιάζει δυστυχώς μία πολύ θλιβερή είδηση: Ο Μίκης Θεοδωράκης περνά πια στην αιωνιότητα. Η φωνή του σίγησε και μαζί του σίγησε και ολόκληρος ο Ελληνισμός», ανέφερε αρχικά ο πρωθυπουργός.
Και τόνισε: «Όπως είχε γραφτεί και για τον Παλαμά, ‘όλοι είχαμε ξεχάσει πως είναι θνητός’. Όμως, μας αφήνει παρακαταθήκη τα τραγούδια του, την πολιτική του δράση, αλλά και την εθνική του προσφορά σε κρίσιμες στιγμές.
Η Ρωμιοσύνη σήμερα κλαίει.
Και γι’ αυτό και με απόφαση της κυβέρνησης από σήμερα κηρύσσεται τριήμερο εθνικό πένθος.
Όπως ξέρετε, είχα την τιμή να τον γνωρίζω για πολλά χρόνια και σχετικά πρόσφατα μάλιστα τον είχα επισκεφτεί. Οι συμβουλές του ήταν πάντα πολύτιμες για μένα, κυρίως αυτές που αφορούσαν στην ενότητα του λαού μας και στην υπέρβαση των διαχωριστικών γραμμών.
Πιστεύω πως η καλύτερη τιμή προς αυτόν τον παγκόσμιο Έλληνα θα είναι εμείς, με το καθημερινό μας έργο, να κάνουμε πράξη αυτό ακριβώς το μήνυμά του. Ο Μίκης είναι η Ιστορία μας και πρέπει να τη συνεχίσουμε όπως θα ήθελε και εκείνος».
Διακοπή των εργασιών της Βουλής ζήτησε το ΚΚΕ
Την ίδια ώρα, το ΚΚΕ δια στόματος του Δημήτρη Κουτσούμπα, ζήτησε τη συμμετοχή της Βουλής στο εθνικό πένθος για τον Μίκη Θεοδωράκη.
Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ αφού ανέφερε ότι οι Έλληνες αποχαιρετούν με βαθιά συγκίνηση και ακατάπαυστο χειροκρότημα τον κορυφαίο μουσικοσυνθέτη που κατόρθωσε να χωρέσει στα έργα του όλο το έπος της λαϊκής πάλης της χώρας, καθώς η μουσική του διαπαιδαγωγεί και εμπνέει, ζήτησε εμμέσως πλην σαφώς να διακόψει η Βουλή τις εργασίες της.
“Όπως μου θύμισε ένας αγαπημένος φίλος του Μίκη, όταν πέθανε ο Διονύσιος Σολωμός το 1857 στην αγγλοκρατούμενη τότε Κέρκυρα, η Ιόνιος Βουλή διέκοψε τις εργασίες της”, είπε ο Δημήτρης Κουτσούμπας με τον Θανάση Παφίλη να επαναφέρει ξεκάθαρα το αίτημα με το οποίο συμφώνησε κι ο Πάνος Σκουρλέτης από τον ΣΥΡΙΖΑ.
«Την μνήμη την τιμούμε είτε με συνέχιση των εργασιών είτε με διακοπή τους», απάντησε ο Πρόεδρος της Βουλής, Κώστας Τασούλας.
