Αίσθηση προκαλούν τα αποτελέσματα της έκθεσης κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες, την οποία παρουσίασε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών (ΠΠΠ).
Στην παρουσίαση έδωσε το παρών και ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Δημήτρης Πτωχός, ο οποίος εκδήλωσε σημαντικό ενδιαφέρον για την έκθεση και για τα δεδομένα που αφορούν στην περιφέρεια Πελοποννήσου, πολλά από τα οποία ανέφερε ότι είναι ανάγκη να ενσωματωθούν στον σχεδιασμό πολιτικής. Περιέγραψε ακόμα τις προκλήσεις της ενδοπεριφερειακής ανισότητας ως διάσταση ιδιαίτερης σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως επίσης και τη μετανάστευση και την κλιματική αλλαγή ως ζητήματα που δεν μπορούν να λείπουν από τον σχεδιασμό.
ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
Δημογραφικές τάσεις
Η Πελοπόννησος είναι η έκτη κατά σειρά πολυπληθέστερη περιφέρεια της Ελλάδος, αλλά παράλληλα η τρίτη λιγότερο πληθυσμιακά πυκνή (μαζί με την Ήπειρο). Σε όρους δημογραφικών τάσεων, παρουσίασε την τρίτη μεγαλύτερη πληθυσμιακή μείωση μεταξύ του 2010 και του 2022 (κατά περίπου 8.5%) μετά τη Δυτική Μακεδονία και την Κεντρική Ελλάδα. Τα ποσοστά των ανδρών και των γυναικών μειώθηκαν περίπου με ίδια ένταση, κατά 8,6% και 8,6% αντίστοιχα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι η Πελοπόννησος δεν παρουσίασε μεγάλη πληθυσμιακή αύξηση κατά την περίοδο 1990-2010 (μόνο κατά περίπου 0,5%) – όταν αρκετές άλλες περιφέρειες της χώρας μεγεθύνθηκαν πληθυσμιακά. Το γεγονός αυτό εντείνει τις δημογραφικές πιέσεις στην περιφέρεια. Επίσης, η Πελοπόννησος παρουσιάζει τον δεύτερο μεγαλύτερο δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων στη χώρα μετά την Ήπειρο.
Οικονομική δραστηριότητα
Σε βασικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας, η περιφέρεια Πελοποννήσου εμφανίζει υψηλές επιδόσεις σε σχέση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας. Ενδεικτικά, η περιφέρεια της Πελοποννήσου αποτελεί μια εκ των πέντε περιφερειών που το 2021 ανέκτησαν το προ πανδημίας επίπεδο του ΑΕΠ και μία εκ των έξι περιφερειών με θετικούς ρυθμούς αποταμίευσης των νοικοκυριών την περίοδο 2017-2019. Ενθαρρυντικό για τις αναπτυξιακή δυναμική της περιφέρειας είναι ο ιδιαίτερα υψηλός βαθμός εξωστρέφειας στο διμερές εμπόριο το 2021, καθώς και το γεγονός ότι ο κλάδος με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στη μεγέθυνση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) της το διάστημα 2019-2021, είναι η Βιομηχανία.
Επιχειρηματικότητα
Αντίθετα, στον τομέα της επιχειρηματικότητας, η περιφέρεια Πελοποννήσου, εμφανίζει περιθώριο για σύγκλιση με τον μέσο όρο των περιφερειών σύμφωνα με τις επιδόσεις της σε επιλεγμένες μεταβλητές που αφορούν το επιχειρηματικό οικοσύστημα και την ανταγωνιστικότητα. Ενδεικτικά, στην περιφέρεια Πελοποννήσου παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης την περίοδο 2017-2019, ενώ ο αριθμός των επιχειρήσεων την ίδια περίοδο αυξήθηκε μόνο οριακά. Στην κατάταξη των περιφερειών κατά φθίνουσα σειρά με βάση το Δείκτη Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΔΠΑ), η περιφέρεια Πελοποννήσου καταλαμβάνει την έκτη θέση.
Χρηματοπιστωτικός τομέας
Η περιφέρεια Πελοποννήσου εμφανίζει περιθώριο για σύγκλιση με τον μέσο όρο των περιφερειών σε τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως καταγράφονται μέσα από επιλεγμένες μεταβλητές για την πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα, τις καταθέσεις και τη χρηματοδότηση του επιχειρηματικού τομέα. Ενδεικτικά, στην Πελοπόννησο το 2022 εμφανίζονται ο δεύτερος χαμηλότερος λόγος επιχειρηματικών δανείων προς ΑΕΠ και ο τρίτος χαμηλότερος λόγος καταθέσεων προς ΑΕΠ ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας.
Αγορά εργασίας
Αναφορικά με την αγορά εργασίας, στην περιφέρεια Πελοποννήσου συγκεντρώνεται το 5,3% (κατά μέσο όρο την περίοδο 2001-2022) της απασχόλησης της χώρας. Επιπλέον, η Πελοπόννησος παρουσιάζει το χαμηλότερο μέσο ποσοστό στη μισθωτή απασχόληση, το υψηλότερο στους αυτοαπασχολούμενους και το τρίτο υψηλότερο στους βοηθούς στην οικογενειακή επιχείρηση στη χώρα την περίοδο 1999-2022. Το ποσοστό ανεργίας την περίοδο 2008-2013 αυξήθηκε κατά 15 π.μ. και διαμορφώθηκε το 2013 κάτω από το εθνικό ποσοστό. Το 2022 περιορίστηκε κατά 9,4 π.μ., σε οριακά υψηλότερα επίπεδα από το εθνικό ποσοστό. Η συγκεκριμένη περιφέρεια καταγράφει το χαμηλότερο μέσο ποσοστό ανεργίας την περίοδο 1999-2022 στα άτομα με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 0-2). Επίσης καταγράφειτο δεύτερο χαμηλότερο στα άτομα με μέσο επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 3-4) και στα άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 5-8).
Κοινωνικές υπηρεσίες και κοινωνική ένταξη
Στον τομέα της κοινωνικής ένταξης και της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες, η περιφέρεια Πελοποννήσου εμφανίζει μεικτές επιδόσεις. Αναφορικά με το κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και το ποσοστό του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας, η περιφέρεια βρίσκεται περίπου στο μέσο της κατάταξης των περιφερειών. Μεγαλύτερα περιθώρια σύγκλισης διαπιστώνονται στους δείκτες υλικής στέρησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Ως προς το δείκτη εισοδηματικής ανισότητας και το χάσμα απασχόλησης των φύλων, η Πελοπόννησος σημειώνει επιδόσεις οριακά χαμηλότερες από τον εθνικό μέσο όρο. Το προσδόκιμο επιβίωσης του πληθυσμού της είναι σχετικά υψηλό, όπως όμως είναι και το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας. Αναφορικά με τη δυναμικότητα του συνολικού υγειονομικού συστήματος, όπως αποτυπώνεται στις διαθέσιμες κλίνες νοσηλείας και τους ιατρούς συγκριτικά με τον πληθυσμό της εκάστοτε περιφέρειας, η Πελοπόννησος βρίσκεται στη δεύτερη χαμηλότερη και στην πέμπτη χαμηλότερη θέση της κατάταξης αντίστοιχα. Στην περιφέρεια τέλος καταγράφεται και το πέμπτο υψηλότερο ποσοστό αυτοαναφερόμενων μη εξυπηρετούμενων ιατρικών αναγκών ανάμεσα στις περιφέρειες της χώρας.
Δείκτες σε επιλεγμένους κλάδους
Αναφορικά με επιλεγμένους κλάδους στον τομέα του πολιτισμού, στην περιφέρεια Πελοποννήσου καταγράφονται σύμφωνα με στοιχεία του 2018 ποσοστά χρήσεων γης για πολιτιστικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής αλλά και επισκεψιμότητας σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους κοντά στον εθνικό μέσο όρο. Αντίθετα, σημειώνονται ποσοστά απασχόλησης σε χώρους πολιτισμού αρκετά χαμηλότερα από εθνικό τον μέσο όρο.
Ως προς τον τομέα του τουρισμού, η περιφέρεια καταγράφει υψηλές τουριστικές ροές, με τις αφίξεις και τις διανυκτερεύσεις από τουρίστες της ημεδαπής να σημειώνονται υψηλότερες από εκείνες τουριστών της αλλοδαπής.
Περιβάλλον και χωροταξία
Στον τομέα του περιβάλλοντος και των διαθέσιμων επιλεγμένων δεικτών σε περιφερειακό επίπεδο, η Πελοπόννησος διαθέτει αρκετά μεγάλο αριθμό μονάδων διαχείρισης αποβλήτων, αλλά και μονάδων ανακύκλωσης και ανάκτησης συγκριτικά και με τον πληθυσμό της.
Ως προς τις χρήσεις γης δεν παρατηρούνται εν γένει σημαντικές αποκλίσεις από τον εθνικό μέσο όρο – πλην του ποσοστού χρήσεων γης για δίκτυα το οποίο είναι ιδιαίτερα χαμηλό συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιφέρειες.
Βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης
Από την έκθεση του IOBE προκύπτει ότι υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση και ευκαιρίες για σύγκλιση σε μια σειρά από τομείς.
- Η μείωση και γήρανση του πληθυσμού, αν και αποτελούν εθνικό πρόβλημα, παρουσιάζουν μειωμένη ένταση σε επιμέρους περιφέρειες
- Η οικονομική δραστηριότητα παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση στην Αττική, όπου καταγράφεται με διαφορά και το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ
- Οι δείκτες ανταγωνιστικότητας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιφερειών χωρίς διαχρονική τάση μείωσης των αποκλίσεων
- Οι οικονομικοί δείκτες της νησιωτικής Ελλάδας καταγράφουν πρόσφατα θετικές επιδόσεις, σε τομείς όπως η αγορά εργασίας, οι ρυθμοί ανάπτυξης και ο βαθμός ένταξης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα
- Η ετερογένεια μεταξύ περιφερειών παραμένει έντονη σε θέματα εισοδηματικής ανισότητας, υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής προστασίας, όπως το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας.
